Waarom je stad of dorp beter wordt van ideeën van kinderen

Deze groep basisschoolkinderen mocht meedenken over de inrichting van de openbare ruimte in het hart van het Gelderse dorp. “De fout die volwassenen vaak maken, is dat ze denken te weten wat kinderen graag willen. Terwijl kinderen dat zelf wel weten.”

Participeren, het is het modewoord van deze tijd. Het betekent letterlijk: aandeel hebben in iets. Maar in hoeverre hebben kinderen aandeel in de plannenmakerij voor de openbare ruimte? Met die vraag stapte Ilja van Seters van Kinderatelier Stad & Land afgelopen zomer naar de kerngroep Centrum Doorwerth, die zich bezighoudt met de ontwikkeling van een vernieuwd centrumplan. “Ik heb gevraagd of de kinderen van beide basisscholen (De Wegwijzer en De Dorendal, red.) mee konden denken”, vertelt Van Seters.

De kerngroep reageerde positief. Natuurlijk mochten de kinderen meebeslissen over de inrichting van het beoogde ontmoetingsplein. Het project ‘Kinderklankbord Doorwerth’ zag het levenslicht.

Van Seters volgde met succes de BIK-opleiding (beroepskunstenaar in de klas). In combinatie met haar achtergrond als ontwerpster van de buitenruimte en het stedelijk interieur was het project haar op het lijf geschreven. Ze bood het project aan in de vorm van cultuureducatielessen. Een lessenserie bestond uit drie lessen: één bij de onderbouw, één bij de middenbouw en één bij de bovenbouw. We stelden haar enkele vragen.

De inrichting van de openbare ruimte is over het algemeen taaie kost. Hoe betrek je kinderen daarbij?
“Door te visualiseren. Leidraad was de vraag: wat zie je graag in het centrum van Doorwerth? Kinderen verzinnen en roepen dan van alles, ik teken hun ideeën vervolgens op grote vellen papier. Vervolgens vraag ik: bedoel je dit? Kinderen kunnen zelf heel goed bepalen wat ze willen.”

Hoe te beginnen?
“De zoektocht begint bij de onderbouw. In kleine groepjes worden ideeën op papier gezet. Het tekenen doe ik, in samenspraak met de kleuters. De leerlingen van de middenbouw vertalen de tekeningen vervolgens naar schetsmodellen. De ideeën worden steeds concreter, maar de materialen zijn nog vrij basic: karton, aluminiumfolie, satéprikkers, ijslollystokjes en tape.

Met de schetsmodellen ben ik naar de bovenbouw gegaan. In kleine groepjes van 4 tot 6 kinderen werken zij het idee van de middenbouw verder uit. Ze moeten daarbij wel rekening houden met wat de kleuters en de middenbouw wilden. De bovenbouw maakt uiteindelijk de presentatiemodellen, onder andere van 3D-pennen, kunststofplaten en foamklei.”

Het hockeyveld met het verborgen konijnenhol.

Wat is het verschil tussen de verschillende leeftijdsgroepen?
“Het viel mij op dat de meeste creativiteit en out of the box-ideeën van de kleuters afkomstig waren. Kleuters brainstormen uit het niets, onbevangen en zonder kaders. De leerlingen uit de middenbouw kunnen de ideeën goed verbeelden, terwijl de bovenbouw al zakelijker denkt.”

Levert dat niet alleen maar onhaalbare ideeën op?
“Soms wel, maar dat is helemaal niet erg. Zo’n project biedt inzicht wat er leeft bij kinderen. De aansluiting bij de belevingswereld geeft inspiratie aan een ontwerper/architect.

Eén kleuter wilde zelfs het hele bos rooien. Daarvoor in de plaats wilde hij een boomhuttenbos. Dus hij wilde wel een bos, maar dan één voor boomhutten. Als je goed luistert, kun je veel ideeën opdoen.”

Wat vonden de kinderen van elkaars ideeën?
“Het was leuk om te zien dat de bovenbouw onder de indruk was van de ideeën van de kleuters. Ze vonden dat de kleuters leuke en originele ideeën hadden. Dit hoopte ik al, omdat kleuters vaak onbevangen naar het project kijken. Je merkt dat de bovenbouwleerlingen al snel beredeneren of een plan haalbaar is of niet.”

Wat voor ideeën hebben de lessen opgeleverd?
“Het viel mij op dat de kinderen graag wat doen met de bomen uit hun omgeving. Vooral het idee van een boomhut is veel genoemd. Waar het bij de kleuters vooral om het spelen gaat en de boomhut ook best een boomkasteel kan worden, gaat het bij de middenbouw en bovenbouw meer naar een clubhuis toe. In het clubhuis kan dan gedanst, gespeeld en gerelaxt worden door de kinderen.”

Een villa voor meisje, getekend door een kleuter.

 
Kunt u enkele specifieke voorbeeldideeën noemen?
“Een hockeyveld dat alleen te bereiken is via een verborgen konijnenhol. Een toilet middenin het bos, waar je met bladeren je billen kunt afvegen. Een boomhut om in te chillen en te relaxen, met daarin een heuse modewinkel gevestigd. Een achtbaan door de boomtoppen. Maar ook: een zwembad in Doorwerth.”

Wat is u het meest opgevallen?
“Als ik de oudere kinderen vroeg wat kleuters zouden willen, dan hoorde ik algauw een klimrek of trampoline. En dat is grappig. Want terwijl de kleuters werden geroemd om hun originele ideeën, bedachten de hogere groepen juist traditionele oplossingen voor ze.

Dit mechanisme geldt ook voor ons als volwassen. De fout die volwassenen vaak maken, is dat ze denken te weten wat kinderen graag willen. Terwijl kinderen dat zelf wel weten.”

En nu verder?
“Ik hoop dat één van de ideeën wordt meegenomen in het centrumplan. Na de Pasen buigt de gemeenteraad van Renkum zich over het gepresenteerde centrumplan. Voor aanvang van de raadsvergadering mag ik de maquettes presenteren. Dus wie weet.”

Waarom is kinderparticipatie zo belangrijk?
“Kinderen moeten zich veilig voelen thuis, maar ook in hun eigen omgeving en zeker op school. Daarom is het goed ze te betrekken in de ontwikkeling van zulke omvangrijke projecten. Ze worden betrokken in het proces en ze weten wat er gaat gebeuren. Het proces is overigens niet alleen goed voor de kinderen, maar ook voor de betrokkenheid van hun ouders.”

Is kinderparticipatie de toekomst?
“Het zou wel goed zijn, ha ha. Dat weet ik niet, maar je ziet wel steeds meer dat er naar de meningen en opvattingen van kinderen wordt gevraagd. Neem bijvoorbeeld de kinderraad van prinses Laurentien. Deze kinderraden adviseren bedrijven over lastige vraagstukken en komen niet zelden met verrassende invalshoeken en adviezen.”

Een achtbaan door de boomtoppen.

Een meisjesvilla in een hartjesboomhut.