Het is goed toeven op het Raadhuisplein en de Markt in Waalwijk

Fotobron: Jan Stads en Jan Pulles (gemeente Waalwijk)

“De transformatie van het Raadhuisplein en de Markt past binnen de bredere transformatie van de binnenstad”, vertelt Martin van Rossum. Hij is als projectleider betrokken bij de herinrichting. “Waalwijk is een middelgrote stad. Traditioneel gezien hadden dergelijke steden vaak een regiofunctie. Dat betekent dat er ook uit de omliggende gemeenten veel mensen kwamen om te winkelen. Rond de jaren 2010-2015 was er een retailcrisis. Toen liep dit bezoek natuurlijk achteruit en er ontstond leegstand van winkelpanden. Vanaf hier begon als het ware de aanpak van  programmatische aanpak van de binnenstad; dat wil zeggen dat we vanuit een visie tientallen grote en kleine projecten zijn gestart. Een van de lijnen daarbij was om de ontmoetings- en verblijfsfunctie in de binnenstad te versterken. En onderdeel daarvan is weer de herinrichting van het Raadhuisplein en de Markt.”

Wat is er gedaan met de pleinen? 

Vooral het Raadhuisplein moest met de herinrichting meer dynamiek krijgen. Maar daar bleef het niet bij. Projectleider van Rossum: “Aan de andere kant van het Raadhuisplein ligt de Markt, dat is het horecaplein. Hierbij was vooral de opgave om deze horecafunctie te versterken. Het ontwerp is van Burobol als landschapsarchitect. Over het algemeen gezien wilden we er graag veel aantrekkelijkere pleinen van maken, door bijvoorbeeld het autoverkeer eraf te halen. Op het Raadhuisplein plaatsten we een fontein. Waar we vooral ook rekening mee moesten houden met het aantrekkelijker maken van het Raadhuisplein, is dat het ook een evenementenplein is. Dus je kunt er niet allerlei vaste dingen op zetten en je kunt er ook geen park van maken.” 

De geschiedenis als inspiratie 

Bij de herinrichting van de twee belangrijkste pleinen van Waalwijk is gekozen voor bijzondere bestrating. “Hiervoor hebben we aansluiting gezocht bij het verleden van Waalwijk”, vertelt Van Rossum. “Waalwijk is van origine een schoenen- en leerstad. Dat thema hebben we ook geprobeerd terug te brengen in de openbare ruimte. Dit zie je terugkomen op de Markt, en is gebaseerd op het patroon van koeienleer. Samen lichtarchitect Arjen van der Cruijssen en Lightronics (producent) is speciale verlichting gemaakt. De armatuur heet Roal Leather Waalwijk. De verlichting omvat palen met verschillende spots, welke ook weer een leerpatroon hebben. Verder zijn we voor het zitmeubilair ook bezig om ook (koeien)leer op de bankjes te plaatsen.” 

Duurzame inrichting 

Verder was duurzaamheid voor de herinrichting van de Waalwijkse stadspleinen belangrijk. . “Dit betekent meer inzet op vergroenen en  ook meer divers groen. Verder is het belangrijk om rekening te houden dat water goed weg kan lopen in de grond. Al deze opgaven, samen met de opgaven die hierboven beschreven staan, hebben we gebundeld en daar als het ware één project van gemaakt.” 

Hoewel de herinrichting pas 2,5 maand geleden is afgerond, krijgen de initiatiefnemers al veel positieve geluiden terug. Van Rossum: “We zien al een tijdje dat het weer leeft. We krijgen in ieder geval enthousiaste geluiden terug van met name de mensen en ondernemers die eromheen zitten En dat bepaalde dingen zoals we ze bedacht hebben ook echt werken. Bijvoorbeeld: je wilt dat plein levendiger maken. Daarvoor hebben we een vrij forse fontein met bedriegertjes geplaatst. Het is niet zo heel revolutionair, maar je ziet wel dat het werkt. Op mooie dagen zie je tientallen kinderen door die fontein rennen, ouders zitten ernaast. Een mooi gezicht. Je ziet hiermee gewoon dat een plein dat voorheen saai en kaal was, nu weer leeft. En dat is precies wat je wilt. Aan de andere kant zie je op de Markt de terrassen iedere week vol zitten, bij ook maar een beetje lekker weer. Toen we aan de slag gingen met de aanpak van de pleinen, raakten de leegstaande panden ook vrij snel weer gevuld.  Ondernemers geloven er ook in dat als de pleinen levendiger zijn, dat er vanzelf ook meer klandizie komt. Uiteindelijk gaf de herinrichting voor hen de doorslag om het toch te doen. Dat zijn hele mooie dingen. Dat is precies wat je wilt bereiken met zo’n project.

Samen met de omgeving 

Binnen de herinrichting van de twee pleinen in Waalwijk was ook participatie een zeer belangrijk onderdeel. Van Rossum: “Vanaf de eerste fase, het schetsontwerp, hebben we direct evenementenorganisaties en ondernemers betrokken. De horecapleinen vormen een belangrijke spil in het centrum van Waalwijk, dus het is essentieel om hen er goed bij te betrekken. Anders loop je er achteraf alleen maar tegenaan. De ondernemers hebben ook zelf een tekening gemaakt op basis van hun wensen. Onze ontwerper heeft daar vervolgens naar gekeken. Uiteindelijk is hier een voorontwerp uitgekomen waarover de ondernemers tevreden zijn.”

Werkwijze 

Binnen de fase ‘uitvoerings gereed ontwerp’ is gewerkt in bouwteam. “Daarvoor is een aanbesteding uitgeschreven en werden verschillende aannemers benaderd om te kijken hoe we dit konden uitvoeren. Aannemer is in deze het Waalwijkse bedrijf Elshout & De Bont. Vervolgens zijn we in verschillende werksessies alle technische details gaan uitwerken. Dit deden we samen met de diverse betrokken partijen. Door de aannemers vroeg bij het proces te betrekken, konden we ons ook veelal zeker stellen van levering van materialen.” 

Inrichtingselementen  

Bij de herinrichting is gekozen voor verschillende inrichtingselementen. “Het meest opvallende element is natuurlijk de fontein”, ontworpen door Rots Maatwerk, stelt Van Rossum. “Die is aangelegd rondom de historische lantaarn op het Raadhuisplein. Het was daarin de uitdaging dat de fontein in hetzelfde type bestrating werd doorgelegd als op de rest van het plein. Dat waren rode klinkers en er moest een waterdichte vloer komen. Dit was best een uitdaging, maar samen met het bouwteam is dit uitgewerkt. En op de Markt hebben we tien grote bakken gezet, met een bankje eromheen, ontworpen door Grijsen Park- & Straatdesign. In elke bak staat een boom in waarin ook groen zit op ooghoogte. Deze sluiten weer aan op het overkoepelende patroon op de pleinen. Je ziet nu dat die bakken zorgen voor meer groenbeleving. De bakken zijn ook meer naar het plein getrokken. In het midden loopt ook een strook waar je overheen kunt lopen en waar eventueel nooddiensten overheen kunnen. Doordat de bakken naar het midden zijn geplaatst, zien de pleinen er knusser en gezelliger uit.  

Groen 

Op het Raadhuisplein is een binnentuin geplaatst. Van Rossum: “Maar deze binnentuin is vrij vlak, dus daar hebben we wat boompjes in teruggezet. Hierdoor krijg je een soort wand. Op het Raadhuisplein zit sinds kort het nieuwe schoenenmuseum ‘het Schoenenkwartier’. Daar is ook een bak neergezet met onderbeplanting en een boom. De bomen in de bakken op de Markt, staan in de volle grond. We hebben ook bewust gekozen voor volwassen bomen, met een forse aanplantmaat. De rest hebben we aangevuld met onderbeplanting, waardoor je zowel op ooghoogte flink wat groen hebt als ook opgaand groen. Samen met de groenaannemer hebben we gekeken naar hoe we zo divers mogelijk groen konden inpassen. Natuurlijk is wel gekeken naar type bomen die goed gedijen in een stedelijke omgeving.” 

Klimaatadaptatie 

Op het gebied van klimaatadaptatie hebben ze binnen de gemeente Waalwijk gekozen voor het Permavoid systeem. “Al het hemelwater van de omliggende bebouwing is afgekoppeld. Het wordt naar die individuele boombakken geleid. Onder de boombakken zijn systemen aangelegd. Daarin komt het hemelwater van de daken en de pleinen. Onder de bakken zitten reservoirs. Deze kunnen tot dertig dagen water vasthouden in geval van droogte. Waar dit water vroeger naar het gemengd riool werd afgevoerd, wordt het nu ingezet om de groeiplaats van al die bomen op de pleinen te verbeteren. De bomen worden hierdoor langer voorzien van water.”

Eindresultaat 

Het doel van de herinrichting was vooral om van de twee centrale pleinen in Waalwijk, het Raadhuisplein en de Markt, weer plekken te maken waar mensen graag komen. “Dus vooral om de verblijfsfunctie van deze pleinen te versterken”, aldus Van Rossum. “Het mooie is dat we na de herinrichting, ontzettende mooie reacties krijgen van ondernemers en evenementenorganisaties. En dat wij zelf ook echt zien dat het is geworden zoals wij van tevoren hoopten. Dat wat wij voor ogen hadden ook echt werkt. Vooral de fontein is iets waar we erg trots op zijn. Je ziet gewoon dat mensen daar ontzettend veel plezier aan beleven. En dat is natuurlijk één van onze doelen bij deze herinrichting. 
 

Raadhuisplein en Marktplein op de schop: hoe en waarom? 
Het doel van de herinrichting vooraf was om nog aantrekkelijkere (horeca)pleinen te realiseren. Deze moesten de verblijfs- en ontmoetingsfunctie van de binnenstad versterken. De belangrijkste uitgangspunten voor het ontwerp waren:  

• Markt vrij van (auto)verkeer  
• Inpassen van een fontein op het Raadhuisplein 
• Bijzondere bestrating die architectuur en functies versterkt  
• Vergroenen door toevoegen verplaatsbaar en vast groen 
• Behouden en versterken functie als evenementen- en horecaplein(en) 
• Ruimte houden voor de hulpdiensten en weekmarkt 
• Aandacht voor de schoenen- en leerhistorie 

Herinchting Raadhuisplein  
Het Raadhuisplein is voor het overgrote deel bestraat met roodbruine klinkers. De zone rondom het museum heeft een eigen type bestrating gekregen. Dit verwijst in materiaal en legpatroon naar de structuur van (koeien)leer. Het Raadhuisplein is een belangrijk evenementenplein in de binnenstad, waar ook de weekmarkt plaatsvindt. In het ontwerp is hier uiteraard rekening mee gehouden. Door onder meer te kiezen voor verplaatsbare zit- en groenelementen, is het aantal vaste obstakels geminimaliseerd. 

Herinrichting de Markt 
De nieuwe inrichting van de Markt richt zich met name op het versterken van de functie als horecaplein. Wat er op het plein gebeurt is leidend bij het ontwerp. De ingrepen zijn gericht op het creëren van een plein dat het gehele jaar een fijne locatie is om te verblijven. Het verkeer gaat van de Markt af. Hierdoor wordt het een stuk rustiger en daardoor vanzelf ook veiliger. In overleg met de horeca is gekozen voor een bijzondere inrichting die het plein een eigen identiteit en sfeer geeft. De bestrating toont – net als rondom het museum – een leerpatroon.