De Notaristuin: herontdekte parel in centrum Winterswijk

John Eijpe, projectleider van de gemeente Winterswijk, schetst het kader waarbinnen de Notaristuin is, of beter gezegd, wordt gerevitaliseerd. Want na oplevering van de tuin wordt nog hard gewerkt aan revitalisering van de rand. Waarover later meer. Eijpe: “De van oorsprong private Notaristuin is begin van de 21 ^e eeuw door de gemeente voor het symbolische bedrag van één gulden gekocht en opgeknapt. Helaas zonder succes. De Notaristuin werd nauwelijks gebruikt en oogde jarenlang als een overbodig plantsoen. In 2005 dreigde zelfs even de transitie van tuin naar parkeerplaats op basis van het toen ontwikkelde Masterplan. In 2007 werd uiteindelijk besloten om de tuin op basis van een samenwerkingsverband te revitaliseren.  Woningcorporatie De Woonplaats en de Ontwikkelende Bouwers Winterswijk, bestaande uit WAM&Van Duren Bouwgroep, WBC Bouw en Bussman Aannemersbedrijf, sloten zich aan en gingen actief meedenken, meewerken en meefinancieren”.

 
Intensief participatieproces

De lokale verankering van het project werd geborgd door het Charrette-model dat Winterswijk sinds 2007 bij elk gebiedsontwikkelingsproject naar volle tevredenheid toepast. Een charrette is een tweedaagse ‘handen uit de mouwen’ workshop met bewoners, ondernemers, ontwikkelaars en anderen die zich bij Winterswijk betrokken voelen.  Op dag 1 wordt het probleem verkend en gedefinieerd, het kader bepaald en de (on)mogelijkheden in kaart gebracht. Op dag 2 worden oplossingen besproken en uitgewerkt in de vorm van tekeningen en maquettes. De tweedaagse wordt afgesloten met een openbare presentatie van de concepten, bij voorkeur door één van de deelnemende burgers. Ook pers en politiek kunnen komen kijken en luisteren. John Eijpe: ”Na een levendige discussie was de conclusie aan het eind van de eerste dag dat de Notaristuin geen toekomst heeft als park of plantsoen, maar, zoals eigenlijk al in de naam besloten ligt, weer een tuin moest worden. Een tuin die geborgenheid biedt, die beschut is, die leeft met de seizoenen, die je even moet zoeken en dan uitnodigt om te blijven. En  bovendien een tuin die de grote cultuurhistorische- en ecologische waarde versterkt en sociaal veilig is. Ook was het charrette-team het erover eens dat het opknappen van de Notaristuin niet los kon worden gezien van het herstel van de bebouwde randen en de karakteristieke Bossesteeg. De resultaten van de Notaristuincharrette zijn door het stedenbouwkundig bureau dat de charrette begeleidde, We Love The City uit Rotterdam, uitgewerkt tot stedenbouwkundige kaders. En die kaders zijn met veel waardering door de gemeenteraad vastgesteld”.  

Drie punten centraal

Voor het maken van een plan voor de restauratie en herinrichting  van de Notaristuin werd voor Copijn Tuin- en landschapsarchitecten gekozen. Een goede keuze vindt Eijpe omdat Copijn naast tuin- en landschapsarchitecten ook eigen boomdeskundigen in huis heeft. Van de twee door Copijn Tuin- en Landschapsarchitecten gepresenteerde opties, een romantische tuin of een strakke stadstuin, werd de eerste gekozen. Daarin stonden ‘rust en romantiek’ centraal.

Ontwerper Carola Rijpkema van Copijn Tuin- en landschapsarchitecten: “Van oudsher was de Notaristuin een sfeervolle en romantische tuin. De kwaliteiten werden echter onvoldoende benut. Het oogde als een overbodig plantsoen met veel en hoge bomen, weinig licht en een onveilig gevoel. De kern van de opgave lag naar onze mening in de introductie van de term ‘postzegelpark’. Een duidelijk omkaderde plek, met heldere ingangen, waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen genieten van de groene seizoensbeleving. Zowel de toekomstige bebouwde ontwikkeling aan de randen als de waarde van de bestaande bomen zijn bepalend geweest voor de herinrichting van de Notaristuin.” Copijn Tuin- en landschapsarchitecten creëerde omslotenheid door het inzetten van een duidelijke rand waardoor er weer een TUIN ontstaat. Voor Rijpkema stonden in ontwerp en aanpak drie punten centraal:

1. Het park wordt weer een tuin;
2. De vitale bomen zijn het uitgangspunt voor de herinrichting;
3. Deze bomen worden in het ontwerp geëerd in herkenbare beplantingsvakken.

Burgers kijken mee

Het door Copijn Boomspecialisten samen met de gemeentelijke boomdeskundigen uitgevoerde boomonderzoek leidde tot het advies om een aantal bomen te kappen vanwege ziekte of beperkte levensduurverwachting. Ook had storm voor enkele bomen hun tol geëist. Voorafgaand aan de kap konden burgers zelf mee in een hoogwerker om met eigen ogen te zien wat er mankeerde aan de bomen om zo gevoel te krijgen bij nut en noodzaak van deze rigoureuze ingreep. Dat was een uitstekende zet, zo werd er draagvlak gecreëerd en begrepen de burgers dat de bomen gekapt werden voor optimale veiligheid, niet alleen om ‘ruimte’ te maken. 

Al snel bleek dat het verwijderen van de niet vitale bomen en de overtollige onderbegroeiing ervoor zorgde dat het park opener werd en er meer zonlicht binnen viel. Rijpkema: “De overgebleven, bestaande bomen zijn we gaan eren. Onder andere de vier prachtige rode beuken, die het hart van de tuin vormen, hebben we  letterlijk op een voetstuk geplaatst.  In een wintergroen kussen van Hedera. Ook de overige, deels bestaande en deels nieuwe, bomen staan op deze manier in groene voeten waartussen bloeiende borders zijn aangelegd. Zo krijgt de tuin een omarming van seizoensgerelateerde planten.”

Prachtige ligbedjes

De hernieuwde openheid wordt benut door ligbanken in het gras, een fraai kunstwerk en ruimte om te spelen. De maatwerk banken, stoelen en ligbedden zijn gemaakt door Grijsen park- en straatdesign. Directeur Patrick Grijsen: “De gemeente kwam bij ons om te praten over de invulling van de Notaristuin. Die moest uiteraard passen binnen de filosofie van de tuin maar ook binnen een strak ingekaderd financieel plaatje. We hebben een aantal ideeën uitgewerkt tot ontwerpen, waaruit het uiteindelijke ontwerp is gekneed. In overleg met gemeente en Copijn tuin- en landschapsarchitecten is dus gekozen voor een aantal ligbedgroepjes verspreid over de tuin om daarmee het verblijven en de ontspannenheid van de tuin te benadrukken.” De fraai ontworpen ligbedjes zijn gemaakt van duurzame materialen zoals bamboe. Het onderstel is van thermisch verzinkt staal met een poedercoating.

Na de tuin, nu de rand

De metamorfose van de Notaristuin tot een échte dorpstuin is succesvol afgerond. Toch is het project nog niet af. De ‘buren’ zijn nu aan zet om hun gebouwen in de rommelige rand van de Notaristuin aan te pakken.  Wat dat betreft ziet John Eijpe de toekomst positief tegemoet: “Door het brede draagvlak en het succes van de tuin hebben ondernemers en bewoners al de nodige initiatieven genomen om hun panden op te knappen of te vernieuwen. De HEMA vernieuwt haar restaurant en terras dat aan de Notaristuin grenst. Tussen de HEMA en de Bossesteeg wordt een gedeeltelijk overdekte passage met enkele nieuwe winkelunits gerealiseerd. Verder worden twee monumentale gebouwtjes gerestaureerd en ligt een bouwplan voor een braakliggend perceel op de tekentafel. De restauratie van een ander aangrenzend woon-winkelpand is al voltooid.  Ook met de ondernemers en eigenaren  aan de overkant van de Notaristuin worden plannen gemaakt voor het opknappen van hun panden én de openbare ruimte. Bijna iedereen doet mee.  De gemeente regisseert en faciliteert. Dat betekent dat wij de ontwikkelende partijen in staat stellen hun plannen te realiseren binnen vooraf bepaalde speelruimte. Vaak is die speelruimte al ontstaan in de charrettes en vastgelegd in de daaruit voortkomende stedenbouwkundige kaders. Wij stimuleren de samenwerking, ruimen eventuele bureaucratische blokkades op en denken mee over financiering ”. Waar nodig en mogelijk springt de gemeente financieel bij met inzet van (provinciale) subsidies.

Op deze manier krijgt de metamorfose van de randen van de Notaristuin steeds meer vorm. En de  bezoekers van de Notaristuin kunnen al die bouwactiviteiten volgen vanaf een ligbedje!  Het gebruik van de Notaristuin neemt gestaag  toe, ziet Eijpe. “Omdat men deze plek totaal niet meer op het netvlies had staan, merk je dat het even tijd nodig heeft voordat de tuin weer ontdekt, ervaren en gewaardeerd wordt. Maar we zien er steeds meer mensen wandelen, genieten van de rust, in de zon zitten,  een boek lezen of lekker picknicken. En spelende kinderen op het kunstwerk ‘Voor Altijd & Eeuwig’ van Karin Colen, dat naast een spectaculaire blikvanger in de tuin ook een prachtig speelobject is.”