Publicatie over veiligheid van de openbare verlichting bijna gereed

De IGOV werkgroep Veiligheid heeft op het vlak van elektrische veiligheid onderzocht welke risico's er kunnen optreden in de openbare ruimte en welke maatregelen hiervoor te nemen zijn. De publicatie geeft een aanbeveling over zowel de juridische als de elektrotechnische aspecten rondom de veiligheid van aansluitingen van de openbare verlichting. Er bestaat in Nederland geen exclusieve regelgeving voor openbare verlichting (ovl). Dat maakt dat aanleggen, onderhouden en bezitten door veel regels worden geregeerd. Een lichtmast maakt onderdeel uit van een elektrotechnische (laagspannings-) installatie en heeft daarbij vanuit wetgeving onder andere te maken met de woningwet, het  Bouwbesluit en Arbeidsomstandighedenwet en het Arbobesluit. Vanuit regelgeving zijn het onder andere de NEN1010 (deels opgenomen in het bouwbesluit) waarin bepalingen zijn opgenomen voor een veilige elektrotechnische installatie en de NEN3140 (gebaseerd op de Arbeidsomstandighedenwet) voor veilige bedrijfsvoering van werkzaamheden nabij, aan of met elektrische objecten. 
 
Het probleem is echter dat er in de richtlijnen van NEN1010 geen apart hoofdstuk openbare verlichting is. Wel geeft de norm veel bepalingen die direct te maken hebben met de veiligheid en bedrijfszekerheid van de elektrische ovl-installatie. Daarnaast hoeven netbeheerders niet te voldoen aan de NEN1010. Dat maakt het nog complexer, aangezien tachtig procent van de lantaarnpalen zijn aangesloten op het net. Waar gemeenten vooral tegenaan lopen is de vraag wie er verantwoordelijkheid draagt als er iets misgaat. 
 
Netbeheerders moeten voldoen aan de richtlijnen uit de Elektriciteitswet. Omdat gemeenten andere richtlijnen gebruiken, zit er bijvoorbeeld al een groot verschil in de uitschakeltijd als er een foutsituatie ontstaat. Voor gemeenten moet dat bijvoorbeeld 0,4 seconde zijn, netbeheerders gaan uit van vijf seconden. “Door deze voor openbare verlichting lage afschakeltijd moeten er aanzienlijk meer voedingspunten of andere oplossingen komen omdat de kabellengtes veel korter mogen zijn”, zegt Arthur Klink, voorzitter van het IGOV. “Dit heeft voor bestaande en nieuwe installaties vergaande financiële gevolgen, maar het zorgt ook voor veel graafwerkzaamheden voor aanpassingen in het kabelnet. Dit alles kan ondervangen worden door de verschillende grenswaarden dichter naar elkaar en naar de praktijk van de openbare verlichting te brengen.” 

Installatieverantwoordelijke

Maar stel; de netbeheerder voldoet niet aan de uitschakeltijd? Moet een gemeente de netbeheerder dan niet wijzen op het feit dat er zich onveilige situaties voordoen? Gemeenten willen graag samen optrekken met de netbeheerders, zegt Johan Jonker. Hij is voorzitter van de IGOV Werkgroep Veiligheid en werkzaam bij de gemeente Dordrecht. Het grootste probleem bij gemeenten is vaak dat verantwoordelijkheden niet zijn verankerd. “De gemeente is eigenaar van de lichtmast. Als de gemeente geen elektrotechnisch-veiligheidsbeleid heeft, dan is de hoogste functionaris in de organisatie verantwoordelijk voor de veiligheid van de elektrische installaties. In de meeste gevallen is dat de gemeente secretaris. Als de installatieverantwoordelijkheid niet helder is omschreven door gemeenten dan is de vraag of er überhaupt wel voldoende kennis is om te bepalen of de installaties wel veilig zijn.”  
 
Jonker nam in Dordrecht, in samenwerking met netbeheerder Stedin, de proef op de som en testte een aantal aansluitingen van de netbeheerder. “We kwamen erachter dat delen van een aantal strengen niet zouden uitschakelen in een foutsituatie. We hebben ook gezamenlijk een pilot gedaan met het toepassen van een aarde nul verbinding in een aansluitkast in de lichtmast. Gemeenten moeten goed beseffen dat ze zelf aan hun eigen installaties ook inspecties moeten uitvoeren en daarnaast zich op de hoogte zullen moeten stellen van de aansluitingen van de netbeheerder. Deze aansluiting zit immers in de bij de gemeente in eigendom zijnde lichtmasten en het is dan ook van belang om te weten of de aansluitingen van de netbeheerder tijdig uitgeschakeld worden bij een foutsituatie.” Ook is van belang dat het beleid ten aanzien van de Installatieverantwoordelijkheid is vastgelegd en de uitvoering daarvan is ondergebracht bij een ter zake kundig persoon, zo wordt gesteld in de publicatie. Hiermee wordt voldaan aan de bepalingen van de Arbo-wet. Het actief volgen van een vastgesteld veiligheidsbeleid verkleint het risico op nalatigheid. Als nalatigheid wordt aangetoond, kan dat leiden tot strafrechtelijke vervolging. 

Bewustwordingsproces 

Het doel van de publicatie is om een bewustwordingsproces op te starten bij ovl-beheerders en beslissingsbevoegden dat de veiligheid soms te wensen over laat. Het stuk kan dienen als vertrekpunt van vele routes die uiteindelijk tot het gewenste resultaat leiden: aansluiting vinden en houden bij wet- en regelgeving. De publicatie is richtinggevend voor het veiliger maken van de openbare ruimte, zegt Jonker. “Het is niet reëel om van de netbeheerders te verlangen dat ze zich gaan houden aan voor de gemeente relevante wet- en regelgeving. Maar er zijn zeker mogelijkheden om samen te werken aan de elektrische veiligheid van de openbare verlichting. Daarnaast zou het voor beheerders wel goed zijn als er een paragraaf over openbare verlichting wordt opgenomen in de NEN1010. Een belangrijke aanbeveling die we doen is dat het goed is dat gemeenten en netbeheerders samen inventarisaties doen en aansluitingen testen”, aldus Jonker. 

De publicatie moet medio juli gereed zijn. Netbeheerders worden eerst uitgenodigd om hun visie te geven op het document.