Vrijheidspark: nieuw groen hart voor Winterswijk

Dronebeeld. Door: Frank Bosvelt

"Van enkele losse rechtlijnige straten, naar een eenduidige verbindende parkloper", zo omschrijft Jan Eiting van Buro Harro, die als landschapsarchitecten bij het project betrokken waren, het eindresultaat van het project Vrijheidpark in het kort. Peter Blaauwehand, werkzaam bij gemeente Winterswijk over de aanleiding van het project: "Het project Vrijheidspark is in het kader van stedelijke herverkaveling opgestart. Het overkoepelende traject omvatte meerdere parken/delen van het dorp, het Vrijheidspark is daar een van. Daarnaast is er een soort kaart ontworpen van Winterswijk met daar doorheen een groen lint die verschillende zones van Winterswijk aan elkaar verbindt. Ook daar komt het Vrijheidspark in terug. Door de stedelijke herverkaveling eraan te verbinden, is er ruimte vrijgespeeld om versnippering zoals parkeren en groen meer te concentreren en zo een parkachtige omgeving in te kunnen richten. De naam Vrijheidspark is ontstaan, mede doordat er op deze plek ook diverse oorlogsmonumenten staan."

Doel van het project
Peter Blaauwehand: "Het doel van het project was om het dorp leefbaarder en meer klimaat adaptief te maken. Ook was het de bedoeling om het centrum meer één geheel te maken en een finke kwaliteitsslag door te voeren voor het centrum. In plaats van dat er allemaal auto’s doorheen rijden en geparkeerd staan, is er nu een groen rustpunt gecreëerd waar je kunt zitten en waar kinderen in het Vrijheidspark kunnen ravotten." Het bijzondere aan het project Vrijheidspark, is dat het in eerste instantie geen park was. Het waren in eerste instantie een aantal straten, waar bijzondere gebouwen aan liggen in een soort jaren 30-structuur. Het was een rommelige omgeving. "Daarbij was het ook heel versnipperd", vult Blaauwehand aan. "Het parkeren lag heel versnipperd binnen het gebied. Hierdoor ontstond ook veel zoekverkeer."

"Dit project betreft dus niet de herontwikkeling van een park, er is een park gecreëerd", legt Eiting uit. Blaauwehand: "In het voorproces is er bedacht dat er best veel onbenutte, verouderde ruimte lag. Zo is het idee ontstaan om er een park van te maken. Vanaf toen zijn wij als landschapsarchitecten aangeschoven om het park te gaan ontwerpen. We hebben in het begin van het ontwerp dus ook gekeken: wat is niet nodig hier? Dit hebben we als het ware weg geschraapt en opgeruimd, en vervolgens hebben we gekeken naar wat echt waardevol is. Welke bomen zijn mooi en gezond, welke gebouwen verdienen een mooie plek in het park? Hiermee hebben we als het ware een hele nieuwe open ruimte gecreëerd en gekeken hoe we hier nou een park van konden maken. Het bijzondere nu is ook als je bijvoorbeeld op oude luchtfoto’s of plattegronden kijkt, je de oude situatie ook bijna niet meer terug herkend. Van oude rechte straten, zijn we naar een groene, parkachtige omgeving gegaan.

Met het ontwerpen van het Vrijheidspark is ook echt de hele stedenbouwkundige structuur omgegooid. Wat ook een hele verbetering is ten opzichte van de eerdere situatie, is dat we nu bedriegertjes hebben met water, waar kinderen mooi kunnen spelen. Er zit in de buurt van het Vrijheidspark namelijk ook een kinderdagverblijf. Vroeger was het zo dat de kinderen op een warme dag met de trein naar Doetinchem gingen om verkoeling bij een fontein te zoeken, nu hebben ze dat mooi in de buurt", vertelt Blaauwehand trots. Jan Eiting legt kort uit hoe het ontwerp van de fontein met bedriegertjes ontstaan is: "In de oude situatie stond er een grote kei achter het Raadhuis, die ooit gevonden was op het platteland. Die steen moest daar weg, omdat er achter het Raadhuis plaats gemaakt moest worden voor parkeren", vertelt Eiting. "Die steen moest daar dus weg. Toen hebben we bedacht om die steen midden op het plein te leggen en daaromheen wat kleinere stenen neer te leggen. Daar middenin hebben we dan die fontein met bedriegertjes gesitueerd. Hiermee is een hele leuke speelplek voor kinderen ontstaan."



Niet alleen is er nu meer groen en meer eenheid, ook is de verkeersveiligheid met de komst van het Vrijheidspark veel beter geworden. Peter Blaauwehand: "Doordat het midden in het centrum is, waren er een heleboel gebruikers aanwezig. In de vroegere situatie reed er veel verkeer met relatieve hoge snelheid door het huidige gebied. Hierdoor werd het heel onveilig voor kinderen om er te fetsen en te verblijven. Met het park hebben we de helft van het gebied autovrij kunnen maken en de andere helft hebben we shared space gemaakt, waarbij de auto nadrukkelijk minder ruimte heeft kregen. Inmiddels is de auto er tijdelijk als proef even helemaal uit, waarmee je een autovrij park krijgt. Met een school op de hoek en een kinderdagverblijf is het een hele aantrekkelijke plek voor kinderen om te spelen. We hebben er dan ook heel erg op ingezet om van het Vrijheidspark een gebied te maken waar kinderen en ouders veilig kunnen verblijven. In het midden van het park is een horecagelegenheid gevestigd, wat voorheen een woning was. Nu is het een soort parkpaviljoen."

Inrichting
Met de inrichting van het Vrijheidspark moest natuurlijk ook nagedacht worden over passend meubilair. Blaauwehand: "Met de frma Grijsen hebben we nieuw meubilair bedacht en toegepast. Omdat wij als gemeente veel samenwerken met Grijsen, zijn we als het ware een soort proeftuin. Daar kunnen we dus ook dankbaar gebruik van maken." De ligging van het Vrijheidspark is ideaal voor het winkelend publiek om even tot rust te komen tijdens of na een dagje shoppen. Eiting: "De kerk, het Raadhuis, het oude postkantoor en de oude burgemeesterswoning kunnen worden gezien als beeldbepalende gebouwen in het gebied. De winkelstraat ligt aan de zuidkant van het park. Hierdoor kunnen mensen die aan het winkelen zijn ook makkelijk even een rondje maken door het park. Het centrum is hiermee aantrekkelijker voor het winkelende publiek en de bezoeker van Winterswijk."

"In het midden van het park is een soort ei ontstaan, waar we een zitrand omheen hebben gemaakt, waarmee het als het ware een ingelijst parkje wordt", legt Eiting uit. "In de oksels zijn een soort open pleinruimtes ontstaan die ook gebruikt kunnen worden voor evenementen en festiviteiten, zoals het Volksfeest en de bijbehorende kermis. Ook bijzonder aan de nieuwe inrichting, die met het Vrijheidspark is ontstaan, is dat het allemaal veel opener is. "Hierdoor zijn heel veel nieuwe zichten ontstaan, waar je voorheen eigenlijk niks zag, omdat er bijvoorbeeld iets voor stond. Hierdoor ontstaan er hele nieuwe ruimten in het centrum’, aldus Eiting. "De selectie voor Buro Harro als betrokken landschapsarchitect bij dit project was er niet zomaar", zo stelt Blaauwehand. "Juist doordat ze bij Buro Harro hadden bedacht in het plan meer wég te halen in plaats van toe te voegen, ontstaat meer transparantie in het park, waardoor alle mooie gebouwen weer naar boven komen. In het midden hou je het rustig en de borders breng je meer naar buiten. Hierdoor ontstaat er veel meer rust in het park."



Beplanting en groen
Bij het kiezen van groen en beplanting is bewust nagedacht over het gebruik van inheemse planten. "Het robuuste vaste planten mengsel is volledig inheems, en dit is niet zomaar", vertelt Eiting. "Dit zorgt er namelijk voor dat de biodiversiteit beter tot zijn recht komt. Dat was wel echt een speerpunt, om een klimaatbestendig park te realiseren dat bijdraagt aan de biodiversiteit. Dat is vrij uniek voor een stedelijke omgeving." Door het park loopt een paadje met een grindachtige uitstraling. "Dit heeft meerdere voordelen", stelt Blaauwehand. "Het draagt bij aan de parkgedachte, maar ook de duurzaamheid en waterinfiltratie komt dit ten goede. Om het geheel een zo natuurlijk mogelijke uitstraling te geven, hebben we geen beplantingsplan gemaakt waarbij elke soort een eigen plek kreeg, maar hebben een mengsel voorgesteld waarbij je het een beetje vrij kunt neerzetten en de beplanting zich door de jaren heen steeds interessanter gaat ontwikkelen. Het is een dynamische beplantingsborder, dus het mag en kan zich ontwikkelen door de jaren heen."

Participatie en samenwerking
Een ander mooi detail van het project is dat er veel overleg is gepleegd tussen publieke en private partijen. Eiting: "In de oude situaties stonden de auto’s nog versnipperd door het gebied geparkeerd. In de nieuwe situatie hebben we het parkeerterrein kunnen verbinden met het huidige park. Waar het voorheen privéterrein was en een parkeerplaats met 30 bij 30-tegels, hebben we het met zijn allen voor elkaar gekregen om dit ook onderdeel van het park te maken. Dat is ook wel typerend voor het hele proces", stelt Eiting. "Doordat het midden in het centrum is en het verschillende gebruikers heeft, door met elkaar te overleggen en te luisteren wat mensen willen, hebben we een plan kunnen maken waarin dingen zitten geïntegreerd die meteen omarmd werden. Zo waren er bijvoorbeeld meteen kinderen toen de fontein werd opgeleverd. Iedereen bewoog ook mee.", vervolgt Eiting. "Er zit met deze herinrichting ook geen echte cultuurgrens meer tussen eigendom en openbare ruimte", vult Blaauwehand aan. "Door de samenwerking loopt dit in een natuurlijke lijn door elkaar. Kadastraal is er natuurlijk nog een afbakening publiek en privaat, maar je ziet het niet meer", aldus Blaauwehand.

Eindresultaat
Het eindresultaat is iets waar menig inwoner van Winterswijk trots op is. Ook Blaauwehand en Eiting zijn blij met de uitkomst. "Met de transformatie van het oude gebied naar het huidige Vrijheidspark is een stuk rommelig gebied in het centrum met een paar rechte straten, waaraan mooie gebouwen liggen, omgetoverd tot een park met verblijfskwaliteit en ruimte om te spelen en te verblijven", zo stelt Eiting. "Je gaat van een hele stedelijke omgeving, ondanks dat het een dorp is, naar een heel vriendelijk verblijfsgebied voor iedereen. De frisse groene uitstralingen de verkeersveilige omgeving die met de komst van het Vrijheidspark is ontstaan, is een hele opsteker voor dit gebied. Dat het gebied nu een stuk opener is, en de mooie gebouwen die rondom het Vrijheidspark liggen een stuk beter te zien zijn, maakt het natuurlijk helemaal af", zo besluit Blaauwehand.

Dit artikel is verschenen in Straatbeeld #1 2022. Lees meer van Straatbeeld in onze digitale bibliotheek.