Hellingbanen zijn de sluitpost

Tekst: Denise Janmaat, Directeur Nederlands Instituut voor Toegankelijkheid 

In bouwprojecten zien we vaak dat bijvoorbeeld het bepalen van de hellingshoek van een hellingbaan de sluitpost is. Alles is al bijna klaar en dan blijkt dat het hoogteverschil voor de entree van een gebouw nog opgelost moet worden. Pas dan ontdekt men dat een hoogteverschil tot een bepaalde hellingshoek en dus lengte van de hellingbaan leidt. En dan is het vaak woekeren met de ruimte in de openbare ruimte om die lengte kwijt te kunnen. Het samenspel van ontwerpen van het gebouw en inrichten van de openbare ruimte eromheen is vroeger in het project nodig, want leidt nu nog vaak uiteindelijk tot een concessie, die voor de mensen met een beperking regelmatig betekent dat zei de hellingbaan niet of met grote moeite kunnen gebruiken. 

Steil 

Waar die gebruikers dan tegenaan lopen, is een te steile hellingbaan. Lopend met een rollator of rollend met een handbewogen rolstoel is die dan ‘zwaar’. De handkracht die nodig is om zo’n hellingbaan op te rollen is groot en niet voor elke gebruiker met een beperking haalbaar. De rollator duwend op een helling die te steil is, levert een aanzienlijk risico op dat diegene terug rolt en in het ergste geval achterover valt. Zij lopen immers met de rollator omdat zij niet meer zo stevig op de benen staan. Ook voor mensen die zich met krukken of een stok voortbewegen, levert dit vaak een onneembare vesting op. 

En dan zijn er nog degenen die een onzichtbare beperking hebben. Zij hebben bijvoorbeeld hartproblemen of longklachten en zijn daardoor kortademig en/of hebben weinig uithoudingsvermogen. Als de helling te steil is, komen zij niet boven. 

Te lang, zonder rustplateaus, te steil, goede leuningen, geen verlichting op loopoppervla

Rustplateau

Een hellingbaan heeft - als die goed is aangelegd- een rustplateau na elke 50 centimeter hoogteverschil die is overbrugd. Dat wordt regelmatig vergeten of weggelaten omdat er onvoldoende ruimte is om de lengte van de hellingbaan kwijt te raken. Toch is dit essentieel om voor de gebruiker even op adem te komen en nieuwe kracht te verzamelen.

Stroefheid 

Omdat de hellingbaan veelal in de open lucht ligt, is die onder invloed van weersomstandigheden. Daarom is het van belang dat de begaanbaarheid wordt gewaarborgd. Juist voor mensen met een beperking is het van belang dat zij zich veilig weten op het hellende vlak. Een stroeve ondergrond helpt hen, doch dient ook niet te stroef te zijn om te voorkomen dat zij blijven steken of struikelen.  

Leuningen 

Het ‘nemen’ van de hellingbaan wordt ook gemakkelijker voor de mindervalide gebruiker als die aan beide zijden van een leuning is voorzien. Die leuning dient rond te zijn en goed omvatbaar.  Er moet echt steun aan genomen kunnen worden in plaats van dat het een geleidende reling is (zo’n rechthoekige bijvoorbeeld). U zult zien dat goede leuningen dan ook gebruikt worden door ouderen en kinderen die graag een steuntje hebben bij het lopen van de hellingbaan. 

Valbeveiliging 

Een ander aspect van een hellingbaan is dat deze veilig dient te zijn. Vooral het risico van terugrollen of eraf rollen moet worden voorkomen. Het terugrollen wordt deels door een leuning opgevangen, omdat men die kan vastgrijpen als dat lukt qua beperking. Het eraf rollen of vallen, dient voorkomen te worden door een opstaande rand die de rolstoel of rollator tegenhoudt. Als die er niet zit, ziet u op de foto al hoe risicovol zo’n hellingbaan dan is.  

Te steil, geen leuningen, geen afrijdbeveiliging, geen verlichting op loopoppervlak

Verlichting 

Omdat een hellingbaan afwijkend is in het straatbeeld, is het van belang dat die goed wordt verlicht. In de openbare ruimte wordt dan wellicht gedacht aan een lantaarnpaal. Dat kan. Voor menige gebruiker met een beperking (rolstoeler, rollator- of stokloper, slechtziende) is het fijn als de bestrating goed verlicht is op de hoogte die voor hen van belang is, zodat oneffenheden en het rustplateau tijdig worden opgemerkt. Verlichting dicht bij de grond is voor hen helpend. Daarvoor is bijvoorbeeld wandverlichting een goede optie. Soms wordt gekozen voor vloerverlichting doch opstralende verlichting is voor menige mindervalide gebruiker niet fijn; het beperkt hun zicht.  

Geen sluitpost 

Met zoveel aspecten die van belang zijn, moge het duidelijk zijn dat een hellingbaan nooit een sluitpost mag zijn. Niet alleen omdat het zo belangrijk is dat de hellingbaan goed wordt aangelegd om degenen die hem nodig hebben optimaal te faciliteren, maar vooral omdat het achteraf heel lastig, soms zelf onmogelijk is om het nog aan te passen. Om over de kosten maar niet te spreken.  

Hopelijk kunt u met dit overzicht van aandachtspunten en afwegingen zorgen voor een makkelijke toegang tot menig gebouw. U doet me een groot plezier door me een foto van die mooie voorbeelden toe te sturen.