Water keert terug in Zevenbergen

Historie  

Zevenbergen, gemeente Moerdijk, had van oudsher een haven. Het water van het Hollandsch Diep stroomde via het kanaal Roode Vaart en de Zevenbergse haven naar de rivier de Mark. “Rond 1970 werd de oude haven van Zevenbergen gedempt. Daarmee werd de verbinding tussen het noordelijke en het zuidelijke deel van de Roode Vaart afgesneden”, aldus Mirjam Bijleveld, woordvoerder van gemeente Moerdijk. De gedempte haven ontwikkelde zich als winkelstraat, parkeerruimte en marktplaats. In die vorm kreeg het gebied een belangrijke functionele betekenis voor Zevenbergen.   

Zo’n 20 jaar geleden broedde de gemeente Moerdijk al op mogelijkheden om het centrumgebied van Zevenbergen aantrekkelijker te maken. Daarvoor waren verschillende kansen in beeld, zoals de ontwikkeling van het gebied rond de voormalige suikerfabriek dat aan het centrum grenst en het verplaatsen van het doorgaande verkeer van de provinciale weg die langs het stadshart loopt.   
Het centrum van Zevenbergen kampte met toenemende druk op de openbare ruimte en verblijfskwaliteit aan de ene kant, en het parkeren aan de andere kant. Bij zowel politiek als ondernemers was er de overtuiging dat het centrum achteruitging, dat winkels vertrokken en de leefbaarheid verslechterde. De gemeente wilde deze achteruitgang ombuigen en Zevenbergen een centrum geven dat past bij de rijke historie van het stadje en bij de regiofunctie voor de gemeente Moerdijk.  

“Een van de scenario’s die daarvoor werden geschetst in de Centrumvisie van 2009, was het heropenen van de haven. Maar het geld daarvoor ontbrak”, vertelt Bijleveld. Tot zich een prachtige kans aandiende: de Roode Vaart kon een cruciale rol gaan spelen in de zoetwatervoorziening voor West-Brabant, en dus ook voor Zeeland. “Om die reden wilden het Rijk, de provincies Noord-Brabant, Zeeland en het waterschap Brabantse Delta financieel bijdragen aan het heropenen van de Zevenbergse haven, waarmee de verbinding van de Roode Vaart zou worden hersteld.”  
In 2013 ondertekenen de gemeente Moerdijk, de provincies Noord-Brabant en Zeeland en waterschap Brabantse Delta een samenwerkingsovereenkomst voor het verbinden van de Roode Vaart Noord en de Roode Vaart Zuid door het stadscentrum van Zevenbergen. Ook het ministerie van Infrastructuur & Waterstaat levert een belangrijke financiële bijdrage aan het project.  

“Het doel van de heropening van de haven was in de eerste plaats: het herstel van de waterverbinding van de Roode Vaart”, vertelt Bijleveld. Dit zien alle betrokken partijen (waterschap, provincies, Rijk, gemeente) als een belangrijke maatregel voor een toekomstbestendige zoetwatervoorziening voor West-Brabant. En met de verwachte klimaatverandering neemt dat belang alleen maar toe. De extra aanvoer van water uit het Hollandsch Diep betekent meer armslag voor het peilbeheer in droge perioden via de rivieren Mark en Dintel en de polderwatergangen tot aan het Zoommeer. Daarnaast zorgt de extra aanvoer voor een betere doorspoeling van het dit zogenoemde Vlietsysteem. Dat verbetert de waterkwaliteit en daarmee ook de natuurwaarden in het poldergebied.  

“Maar daarnaast betekent de heropening van de haven een enorme impuls voor het centrum van Zevenbergen”, vult collega Werner Voermans, technisch manager van het project, aan. “Zeker in combinatie met de andere deelprojecten van Centrumontwikkeling Zevenbergen.” Sinds medio december 2020 stroomt het water en zijn de bouwhekken die bijna 2 jaar om de haven-in-aanbouw stonden verdwenen. Het water stroomt en nu is goed te zien hoe de uitstraling en sfeer van het centrum zijn verbeterd. “Aanvankelijk waren er vanuit het publiek veel bedenkingen tegen het heropenen van de haven, voor een belangrijk deel van inwoners die zich de oude, verwaarloosde, stinkende haven konden herinneren”, aldus Bijleveld. “Naarmate de contouren van de nieuwe haven zichtbaar werden, verstomden die bezwaren. Inmiddels stroomt er fris water door het centrum en is de publieke opinie over het project zeer positief.”  

Bewuste keuze voor materialen  

Binnen het omvangrijke herinrichtingsproject is gebruik gemaakt van diverse inrichtingselementen. Bij de haven en de markt komt dit expliciet naar voren. Het parkeerterrein de Kasteeltuin was het eerste deelproject dat werd gerealiseerd. Want zodra het werk voor de heropening van de haven zou starten, zouden de parkeerplaatsen op de gedempte haven verdwijnen en moest er vervangende parkeerruimte zijn.  

“De Kasteeltuin is niet alleen een (gratis) parkeerplaats voor 200 auto’s, maar ook een entree naar het centrum en een verblijfsgebied voor bewoners van het aanliggende woonzorgcentrum”, aldus Bijleveld. “Daarom is er gekozen voor veel groen. Onder meer platanen die door de werkzaamheden aan de haven geen plek meer zouden hebben, zijn naar deze locatie verhuisd”, vult Voermans aan. “Daardoor is de aanplanting niet alleen jong en heeft het terrein meteen al meer uitstraling.”  

Een bijzonderheid van de Kasteeltuin is de vijfduizend vierkante meter waterpasserende verharding. “Het water wordt hierbij kolkloos afgevoerd”, vertelt Voermans. “Tussen de drainflow-klinkerbestrating werden waterdoorlatende viltjes aangebracht, gemaakt van gerecycled materiaal. In tegenstelling tot traditioneel voegsplit slibben deze viltjes niet dicht, waardoor hemelwater structureel blijft passeren naar de ondergrond. De viltjes en de verharding kunnen een waterlast van zes- tot tienduizend liter per seconde per hectare verwerken. De viltjes werden stuk voor stuk handmatig aangebracht door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, waarmee meteen een sociale component in het project werd gebracht.”  

Het hemelwater wordt opgevangen in een laag van morene split met daaronder een grove factie menggranulaat. In extreme situaties kan overtollig water via een wervelventiel vertraagd worden geloosd op een wadi. Natuurlijk heeft de Kasteeltuin laadpalen voor elektrische auto’s. De verlichting is uiteraard ledverlichting. Die wordt ’s avonds gedimd, wat lichtvervuiling beperkt en energie bespaart.   

Haven  

Bij de haven zijn veel diverse inrichtingselementen gebruikt. Van een grote vervanging/verbetering van de riolering in het centrumgebied en de afkoppeling van de HWA’s van de panden rond de haven tot aan het straatwerk, de diverse bruggen, steigers, de gemetselde en natuurstenen (Portugees granieten) trappen en de toepassing van grauwacke bomengranulaat.  

Markt  

De Markt bestaat uit een groot centraal plein met aansluitend een kleiner plein waaraan voornamelijk horecazaken zijn gevestigd.  “Op de Markt springt de bestrating in het oog met natuurstenen plaquettes (bronpuntradialen), opvallend straatwerk en een lijnenspel dat deels decoratief maar ook functioneel (gootlijnen) is”, vertelt Bijleveld.   

Er zijn bijzondere lichtmasten (staal maar met een niet van echt te onderscheiden houtlook), deze masten komen ook terug langs de Kasteeltuin in het voetgangersgebied aan de haven, met banieren. Ze vormen op die manier een verbindend element. “Daarnaast zijn er op het horecaplein van de Markt klassieke lantaarnpalen waarvan de lichtkleur op afstand kan worden aangepast”, voegt Voermans toe.   

Bijzondere vondsten  

Over de herinrichting van het Zevenbergse centrum zijn tal van interessante details te vertellen. Zo is bij de aanleg van de Kasteeltuin archeologisch onderzoek gedaan. “Hier zijn bijzondere vondsten naar voren gekomen”, vertelt Bijleveld. Daarnaast ging aan de bouw van de haven een onderzoek naar niet-gesprongen explosieven vooraf. “Dit omdat Zevenbergen in de Tweede Wereldoorlog zwaar is gebombardeerd”, aldus Voermans. “Verder is het wel interessant om te vertellen dat zowel de Markt als een deel van de route rond de haven zijn ingericht als shared space.”  

Resultaat  

Met dit omvangrijke project, waarvan een deel gereed is en een deel nog in uitvoering, ontstaat een volledige metamorfose van het centrum van Zevenbergen. “Met de realisatie van de haven en de Markt is die metamorfose al voor een belangrijk deel gerealiseerd, maar als in de komende jaren ook de overige deelprojecten gereed komen, is het beeld compleet”, stelt Bijleveld. “Daar komt bij dat in de komende jaren de provinciale weg langs het stadscentrum wordt omgelegd door de provincie Noord-Brabant, waarna de huidige weg wordt afgeschaald tot gemeentelijke weg, wat op de langere termijn mogelijkheden schept tot de ontwikkeling van Zevenbergen-Noord”, zo besluit Bijleveld.   

Dit artikel is verschenen in Straatbeeld 01/2021. Je kunt het magazine gratis downloaden in onze digitale bibliotheek.