De sprookjesachtige beelden van de Spacecowboys

Tekst: Tine Zevenhuizen, kunsthistoricus 

Nieuwbouw 

Tot voor kort hadden de Spacecowboys hun atelier in een voormalige machinefabriek in het Havenkwartier van Deventer, dat is inmiddels herontwikkeld. Nu hebben ze een nieuw atelier op het Gasfabriekterrein. Eveneens een voormalig industriegebied, dat wordt omgevormd tot ICT-campus. De ontwikkelaars van het terrein wilden wat meer balans. Naast computerschermen wilden ze er ook makers. Paul vertelt dat ze nog één keer iets moois wilden ontwikkelen. Albert vult aan: “Dit is toch een van onze grote drijfveren. Nieuwe dingen bedenken, dat is inherent aan wie wij zijn. We zijn toch een beetje plaatsmakers. Met beelden bouw je een eigen wereld en met deze plek doen we precies hetzelfde.”  

Hoe het begon 

De Spacecowboys leerden elkaar begin jaren 90 kennen. Paul was net afgestudeerd aan de kunstacademie in Arnhem. Albert was autodidact en had een eigen galerie. Albert werd getroffen door Pauls werk; eigenzinnig, verhalend en poëtisch. “Ik dacht, ik moet die gozer hebben voor een tentoonstelling in mijn galerie.” En die kwam er. Het contact was leuk en geleidelijk maakten ze steeds meer werk samen. De eerste tien jaar nog wel vanuit gescheiden ateliers.  
 
Toen kwam het besef dat, als ze echt een inkomen wilden genereren als beeldhouwers, ze werk in opdracht moesten gaan maken. Kunst in de openbare ruimte. Niet voor niets heten ze de ‘Spacecowboys’. Vanaf dat moment bouwden ze aan een collectie van hen samen. Paul vertelt hoe ze zich in die tijd suf solliciteerden op allerlei opdrachten. Er waren continu documentatiemappen onderweg. De eerste gezamenlijke opdracht was een keramisch beeld in Wijchen. “Heel veel gedonder en gedoe, maar we hebben er veel van geleerd”, zegt Albert. 

Samenwerking 

Hebben zij een taakverdeling? Paul: “Zeker hebben we dat, maar we zijn wel verschillend van elkaar.” “Ik kook en Paul doet de afwas”, grapt Albert. Paul vervolgt: “Sommige dingen kan Albert beter dan ik en andersom, maar dat is fluïde. Albert: “En wat ideeën bedenken betreft: we lullen met elkaar, we vertellen elkaar verhalen, we brainstormen, we geven elkaar aanknopingspunten. De ander reageert daarop. En dat kan alle kanten op gaan. We gaan niet rechtdoor, het kan ook links- of rechtsaf, naar beneden of naar boven. Er zit veel ruimte in, ook om te experimenteren. Vaak verrassen we onszelf.”  
Paul vult aan: “Je moet het wel willen, met elkaar samenwerken. Per se vast willen houden aan je eigen ding, dat werkt natuurlijk niet. Je moet de ander tegemoet treden en de ander moet jou tegemoet treden. Pas dan kan er iets moois ontstaan.”  
Albert: “Ik denk dat wij elkaar meer zien dan onze vrouwen. Je brengt toch een flink deel van de tijd met elkaar door.”  

Waterwolf en Aquanaut 

Als een beeld eenmaal in brons gegoten is, krijgt het meerwaarde. Albert noemt als voorbeeld ‘Waterwolf en Aquanaut’ dat zij vorig jaar maakten voor de Waalkade in Nijmegen. Paul: “Er komt een rijkdom in, het is nu voor de eeuwigheid. Dat is kicken!” 

Als het ene beeld klaar is zijn ze alweer met een volgende bezig, zo gaat dat. “Als je later het werk terugziet, word ik vaak verrast door onze eigen beelden. Ik word daar hartstikke gelukkig van”, aldus Paul.  

Slavernijmonument 

De Spacecowboys realiseerden vorig jaar in Tilburg een beeld over het slavernijverleden. Op verbroken ketenen zit een zelfbewust hedendaags meisje. Haar ogen zijn gesloten. Als nazaat van de slachtoffers van slavernij reflecteert zij op het verleden. Op en rond het meisje zitten kralen, die het handjevol ‘trade beads’ symboliseren, waarvoor mensen van eigenaar wisselden. Op 1 juli, Keti Koti, werd het gepresenteerd. Paul vertelt: “Het was een boeiend proces, ook voor ons.” Twee witte mannen, die zoals zij zelf spottend zeggen “op leeftijd” zijn. “Hoe zal dat gaan?” De jury oordeelde echter dat het beeld een breed publiek zou aanspreken. 

Het proces waarmee dit beeld tot stand kwam, zegt ook iets over hun werkwijze. Beide kunstenaars werken niet alleen nauw samen met elkaar, maar ook met hun opdrachtgevers. Vanaf het schetsontwerp tot vlak voor het gietwerk zijn er diverse schouwmomenten. Albert vertelt: “Het is niet ‘u vraagt wij draaien’, maar inbedding is wel belangrijk. We leggen verantwoordelijkheid af, maar we vragen ook betrokkenheid. Het werkt naar beide kanten. We willen niemand een beeld door de strot duwen, maar we hebben wel een eigen idee en visie over wat goed is op een bepaalde plek.” 

Uitvoering 

De onderlinge samenwerking is voor beide kunstenaars duidelijk heel vruchtbaar. Ook in de uitvoeringsfase is het heel prettig om dingen met z’n tweeën te doen. Paul: “Het gaat om groot monumentaal werk. Dat is spannend: gedoe met vergunningen, het plaatsen van het beeld. Het gaat om veel geld, het moet allemaal wel kloppen”.  
Albert: “We hebben ooit de keuze gemaakt om zoveel mogelijk zelf uit te voeren. Van vergunningaanvraag tot transport en plaatsing. Ook de fundering en bouwkundige zaken doen we allemaal zelf. Alleen voor het bronsgieten werken we samen met een vast bedrijf.”  

Momenteel werken de Spacecowboys aan een opdracht voor het CIOS in Arnhem en aan een plan voor het Honigcomplex in Nijmegen. Verder zijn er nog een aantal schetsontwerpen in de maak. Werk genoeg dus. 
:    
Beeldenmagazine   
Dit artikel verscheen eerder in Beeldenmagazine, een blad dat zich al 25 jaar exclusief richt op alle aspecten van ruimtelijke kunst, verbreed met hedendaags engagement, inclusiviteit, diversiteit en actuele informatie over nationale en internationale beeldhouwkunst. Beeldenmagazine verzorgt voor Straatbeeld de nieuwe rubriek Kunst in de Openbare Ruimte. Meer weten over Beeldenmagazine, ga dan naar hun website: beeldenmagazine.nl/abonneren