“Iedereen zijn ruimte”

De raad van Eindhoven nam Oud-Woensel in 2001 op als één van de tien actiegebieden voor Integrale Wijkvernieuwing, waar zowel op economisch, sociaal-maatschappelijk als op fysiek vlak het nodige verbeterd diende te worden. De herinrichting van de Woenselse Markt was een belangrijk onderdeel van de plannen. Projectmanager Eddy Steenkamp schetst de voorsituatie: “De Woenselse Markt is de ruggengraat van de wijk. Rondom hebben zich allerlei ondernemers gevestigd en aan de oostkant verbindt de Kruisstraat de wijk vanaf de ring met het centrum. Iedere zaterdag vindt hier een van de grootste weekmarkten van Nederland plaats en op de andere dagen staan hier meer dan 230 geparkeerde auto’s. Maar de inrichting, voor het laatst vernieuwd in de jaren tachtig, was hopeloos verouderd en in zeer slechte staat. Het marktplein stond vol obstakels en miste overzicht. Dat nodigt niet uit tot winkelen en helaas al helemaal niet tot goed gedrag. Daarbij was het hier gratis parkeren. Bij het voorafgaand kentekenonderzoek bleek dan ook dat tachtig procent van alle auto’s lang geparkeerd stonden. Van forenzen die vanaf hier de trein pakten naar andere steden, van werknemers in Oud-Woensel, het verderop gelegen kantorenpark of het centrum. Al met al bleef er veel te weinig plek over voor het winkelend publiek.”

In de plannen voor de herinrichting werd ook de aangrenzende Kruisstraat meegenomen. Deze straat had een verouderd profiel met autoverkeer in twee richtingen en parkeerplaatsen en aparte fietsstroken aan weerszijden. Gecombineerd met een grote verkeersdruk maakte dit profiel de straat onveilig voor wandelaars en fietsers.
 

Betrokken belanghebbenden

Uitgangspunt voor de herinrichting van de markt en de Kruisstraat beschrijft Steenkamp als: “Iedereen zijn ruimte.” Maar dan moet je wel weten wat een ieder nodig heeft. Vandaar dat de gemeente al bij de planvorming een klankbordgroep opzette waarin onder meer de ondernemersvereniging, bewonersorganisaties, de Fietsersbond, de wijkbrigadier en –coördinator, de marktbonden en het Platform Gehandicaptenbeleid Eindhoven zitting namen. “Behalve de randvoorwaarden en uitgangspunten van de Raad hadden we nog niets op papier staan”, benadrukt Steenkamp. Op dit punt werd ook leverancier PUTkast betrokken bij de planvorming, om zo vanaf meet af aan slim om te kunnen gaan met de benodigde elektra- en watervoorzieningen voor de markt.

Steenkamp: “De mate van betrokkenheid van alle partijen was boven verwachting hoog. We hebben uiteindelijk drie themagroepen gemaakt van ieder ongeveer twintig man, te weten Parkeren, Verkeerscirculatie en Inrichting Openbare Ruimte. Iedere groep is drie keer bij elkaar gekomen en onder leiding van één van onze ontwerpers echt naar buiten gegaan om te bepalen wat het beste ontwerp voor iedereen zou zijn. Na de workshops werden de deelontwerpen in elkaar geschoven tot één ontwerp dat door de klankbordgroep zelf werd gepresenteerd aan de buurt. Dat werkte fantastisch. We hebben de groep pas na de nazorg en evaluatie ontbonden, afgelopen oktober.”
 

De fietsstraat en het marktplein

De nieuwe weginrichting van de Kruisstraat knipoogt naar het historische profiel van de oude radiaal. Steenkamp: “Vóór de annexatie van de omliggende dorpen in 1920, was de Kruisstraat de oude radiaalweg van Eindhoven naar Woensel, een rustige, onverharde weg met bomen langszij. De nieuwe inrichting moest die identiteit weer een beetje terug brengen.” Om de rust te laten wederkeren werd de straat ingericht als fietsstraat, aangeduid met één centrale, rood geasfalteerde rijweg. Auto’s mogen enkel in één richting rijden en zijn te gast. De parkeerplaatsen werden ingestoken in een hoek van zestig graden, voor een veilig zicht op alle fietsers bij het uitrijden.

Met uitzondering van de geasfalteerde fietsrijweg, zijn de hele markt en aangrenzende straten bestraat met verschillende kleuren gebakken klinkers van Wienerberger. “Gebakken bestrating past bij de authentieke, dorpse functie van deze plek”, meent uitvoerend projectleider Hans Franken. Over bijna de hele lengte van de Kruisstraat lopen nu aan beide zijden brede trottoirs. Alleen ter hoogte van de Woenselse Markt loopt er enkel aan de overkant een trottoir. De vrije loopruimtes zijn minstens tweeëneenhalve meter breed met een duidelijke aparte meubileringszone van nog eens tachtig centimeter met daarop de lichtmasten, nieuwe bomen, banken en prullenbakken. Tegen de gevels is er een strook van tachtig centimeter vrijgehouden voor uitstallingen, reclame-uitingen of kleine terrasjes. Het geheel is belegd met donkerbruine klinkers.

Daar waar de gevels wijken heeft de gemeente verschillende, kleine verblijfsgebieden gecreëerd met luxe Curve banken van Streetlife die zich om nieuw geplante bomen kronkelen. Met oog op de groeiomstandigheden en het beoogde areaalprofiel moesten alle oude exemplaren gerooid. “We plantten er meer bomen voor terug, maar niet voordat we eerst grond- en groeiplaatsverbeteringen hadden aangebracht. De wortels hebben nu alle ruimte in enkele kubieke meters luchtig boomgranulaat zodat de grond niet meer wordt dichtgereden door autoverkeer”, beschrijft Franken.
 

Woenselse Markt op nieuw niveau

Op het centrale marktplein voerde de gemeente allereerst betaald parkeren in om het langparkeren tegen te gaan. Vervolgens werd de routing richting en op de parkeerplaats aangepakt. Het totale plein, inclusief winkelplinten ten noorden en westen, werd opgehoogd ten opzichte van de Kruisstraat. De betonnen trottoirband van tien centimeter hoog is geen obstakel voor de totaalbeleving van de ruimte, maar is - zeker in combinatie met de nieuwe bomenrij- hoog genoeg om inrijdende auto’s direct vanaf de Kruistraat te weren. Voor rolstoelen, kinderwagens en rollators zijn smalle opritjes gecreëerd. Auto’s vanaf de ring kunnen de Woenselse Markt betreden via de nieuwe hoofdin- en uitgang aan de noordzijde. Deze gelijknamige straat ligt op één niveau met het plein en is bestraat met donkerbruine klinkers. Met diverse winkeltjes, brede trottoirs met aparte meubileringszone en een terras van de ijssalon is dit een verblijfswaardige begrenzing van de Markt.

Een speciale wens kwam van de oudere bewoners van Oud-Woensel. Zij zagen graag de oude muziekkiosk die vroeger aan de noordzijde van de markt had gestaan, terugkeren. Omdat dat op die plek niet mogelijk was, werd er een mooi alternatief gevonden aan de zuidzijde. Steenkamp: “In de uiterste punt van de markt hebben we een verblijfsgebied gecreëerd. Ter herinnering aan de oude muziekkiosk lieten wij Denovo Design een podium ontwerpen uit betondelen. Het kreeg de vorm van een Aziatische roos en heeft een doorsnede van zes meter.” Om de ouden van dagen in het aangrenzende seniorencomplex tegemoet te komen, werden hier Vivanti fauteuils en banken van Streetlife geplaatst, speciaal ontworpen om weer gemakkelijk op te kunnen staan. Bomen en dezelfde decoratieve verlichtingsmasten als langs de noordzijde maken het geheel sfeervol af.

Automobilisten vanaf het centrum dienen nog voor dit verblijfsgebied links de Woenselse Marktstraat aan de westkant van het plein in te slaan, waar zich nog eens vijf in- en uitgangen van het parkeerterrein bevinden. Dit gedeelte, waar veel detailhandel is gevestigd, is met lichtgrijze klinkers ingericht als een ruim Shared Space gebied. Franken: “Met donkere stenen hebben we hier twee karresporen gesuggereerd, zoals op de vroegere radiaal.”
 

Obstakelvrij en overzichtelijk

Op het centrale parkeerterrein werden voorzieningen waar mogelijk obstakelvrij aangebracht. Franken: “Alleen voor bezoekers hebben we, langs de buitenzijde van de markt, honderd fietsparkeerplekken gecreëerd met Tulips van Velopa en hebben we antraciet grijze afvalbakken van Bammens geplaatst. De afvalinzameling voor bewoners is nu ondergronds gefaciliteerd met zeven zuilen die werken op een stadspas.”

Na een aanbesteding op uitnodiging werd PUTkast gevraagd om de water- en elektriciteitsvoorzieningen voor de markt aan te leggen. “Zij hadden eerder de elektrakasten onder het 18 Septemberplein in Eindhoven aangelegd”, verklaart Franken. Om een van de grootste weekmarkten van Nederland van genoeg elektriciteit te voorzien, waren in totaal maar liefst drieënveertig kasten nodig. “PUTkast verspreidde deze over het gehele terrein, slim geplaatst volgens de nieuwe marktindeling zodat de kasten zich altijd achter de kramen bevinden. Dit is niet alleen heel prettig werken voor de marktlieden maar voorkomt tevens kabels op het looppad, wat het comfort van de bezoekers vergroot.”

Dertien grote PUTkasten model Markt met ieder zes contactpunten werden rechtstreeks aangesloten op het energienet. Van daaruit worden nog eens veertig Contactdozen gevoed, met ieder twee of vier contactpunten. Door een twee-compartimenten-systeem is er een volledige scheiding tussen de gebruikerskant en de beheerkant, waarmee de installatie aan de Arbowet voldoet. Ten slotte werden twee watertapkasten geïnstalleerd in de buurt van de viskramen. PUTkast bestraatte alle deksels van de kasten met dezelfde klinkers als het maaiveld, zodat ze nauwelijks opvallen. De installering verliep vlekkeloos. Franken: “PUTkast werkte voor de planning nauw samen met aannemer Wegenbouw Steevens uit Valkenswaard. Iedere werkbijeenkomst waren ze aanwezig. Nu verzorgen ze het beheer en onderhoud van de kasten.”

De nieuwe parkeerplaats is nu helder en overzichtelijk ingericht. Donkergrijze klinkers geven de routing aan. Geen lelijke witte belijning, maar zwarte P-matten in stroken van lichtgrijze klinkers, onderscheiden de parkeerstroken duidelijk van de routing. Ter decoratie zijn verspreid over het plein een aantal mosgroene vlakken in de bestrating aangebracht.

Voor de sociale veiligheid werd de Woenselse Markt nu ‘plat’ aangelegd. Steenkamp legt uit: “In de vorige situatie liep het plein erg bol, waardoor overzicht van gevel tot gevel miste. Dit werkte ongewenst gedrag in de hand.” Door nu het plein plat aan te leggen, zonder obstakels en met nieuwe verlichting, is de fysieke inrichting sociaal veilig. Op het markt- annex parkeerplein staan nu enkele grote lichtmasten, in de meubileringszones en verblijfsgebieden maakt decoratieve verlichting de sfeer compleet.       

De aanpak door de gemeente is geprezen door omwonenden en ondernemers. Tijdens de uitvoering hebben een strakke planning, goede externe communicatie en veel extra moeite gezorgd dat fietsers op de Kruistraat nooit ver om hoefden te rijden en dat de winkels te allen tijde bereikbaar waren. Franken: “We hebben zelfs banners laten maken en tekstkarren geplaatst om bezoekers duidelijk te maken dat de winkels wel bereikbaar waren.”