Sonja Jansen: De gebruiker bepaalt de beleving en daarmee het succes

“De gemeente Tilburg heeft als zesde gemeente van Nederland dagelijks te maken met complexe vraagstukken over beheer en onderhoud van de openbare ruimte. Hoe ga je om met de openbare ruimte als daar jaarlijks zo’n 500 evenementen plaatsvinden, met dit jaar Koningsdag als hoogtepunt?  Hoe voorkom je dat er een verkeersinfarct ontstaat als er zestig kilometer leidingnetwerk vervangen moet worden? En als er enkele grote percelen in de binnenstad vrijvallen als gevolg van het vertrek van grote bedrijven: geeft dat kramp? Of biedt dat kansen? Tilburg is een stad van makers en doeners; een stad waar werk met werk wordt gemaakt. Wij willen de bezoekers onze stad laten zien en inspireren en intrigeren met onze aanpak, met onze dilemma’s, met onze oplossingen.

Toegevoegde waarde

De belangrijkste opgave voor Tilburg is het integraal programmeren en combineren van sociale, economische en fysieke bestuurlijke doelen. De openbare ruimte kan grote toegevoegde waarde hebben voor andere beleidsdoeleinden. Dit vraagt van beheerders om de openbare ruimte te benaderen vanuit maatschappelijke opgaven en de samenwerking aan te gaan voorbij de grenzen van het technisch beheer.

De duurzame stad is een van die doeleinden. Een toekomstbestendige openbare ruimte is ingericht op de grote opgaven waar we voor staan: klimaatbestendig, duurzaam en adaptief. Waarbij uitdrukkelijk de verbinding met de inwoners en bedrijven  wordt gemaakt, zodat zij de gekozen oplossingen herkennen en gaan waarderen.

Tilburgse kermis

Tilburg is bij uitstek een evenementenstad. Het aantal evenementen groeit jaarlijks. Het bekendste evenement is uiteraard de kermis. De grootste van de Benelux, waarbij gedurende drie weken meer dan drie kilometer openbare ruimte verandert in evenemententerrein. Lichtmasten, bushokjes, bebording: het vergt heel wat van de openbare ruimte om tien dagen gastheer te zijn voor dit evenement.

Verder zijn er nog eens zo’n 350 grotere en kleinere evenementen gedurende het jaar en zo’n 150 wijk- en buurtfeesten. Dan kun je niet meer met een sleutelbos op vrijdagmiddag even wat afspreken met een organisator. Dan wordt het tijd om op te schalen en anders te organiseren.

Spoorzone

Een ander speerpunt is de Spoorzone. Blij was het stadsbestuur allerminst toen de NS aankondigde te vertrekken met haar hoofdwerkplaats voor treinen. In afgeslankte vorm zou zij haar werkzaamheden weliswaar voortzetten aan de rand van de stad, maar toch: veel werkgelegenheid en afgeleide economische activiteiten zouden verdwijnen. En wat moet je doen met zo’n enorme lap grond die tegen het centrum van de stad aan ligt? De bomen groeiden inmiddels niet meer tot in de hemel, dus projectontwikkelaars stonden niet bepaald in de rij om aan de slag te gaan. En toch: de spoorzone borrelt, broeit, geeft een apart soort energie. Een gebied waar de projectontwikkeling stil valt , brengt nieuwe opgaven met zich mee voor een beheerafdeling. Verschillende initiatiefnemers zijn vervolgens samen met de gemeente invulling gaan geven aan een prikkelend traject dat van alle deelnemers vraagt over de eigen muren heen te kijken.

Kompas uit het verleden

Als textielstad heeft Tilburg gouden tijden gekend. Maar de erfenis uit die tijd stelt de gemeente nu, 100 jaar later, voor nieuwe uitdagingen. ‘Wie weet waar hij vandaan komt, heeft altijd een kompas’. En dat weten gemeente Tilburg en haar netbeheerders maar al te goed. Als gevolg van de ernstige bodemvervuiling die op was getreden, is tijdens de wederopbouw in de jaren 50 en 60 veel gewerkt met asbestcementleidingen en grijs gietijzer. Vanuit het Staatstoezicht op de Mijnen is netbeheerder Enexis verplicht al deze leidingen uiterlijk in 2019 te hebben vervangen. En als dan binnen een paar jaar tijd meer dan 60 kilometer leiding moet worden vervangen, naast alle andere wensen van nuts- en telecompartijen, wat dan? Wie gaat dan aan de slag met de spaghetti in de bodem? De energietransitie voegt nog een nieuwe dimensie toe aan de opgave waar we voor staan: tussen nu en 2045 zal ongeveer vier keer zoveel openbare weg en trottoir worden opengebroken dan wanneer alleen het autonome onderhoudsprogramma van de gemeente gevolgd wordt. We zien mooie kansen om ook andere opgaven te realiseren, maar we zullen alle zeilen moeten bijzetten om de snelheid van de netbeheerders te kunnen benutten voor deze opgaven.

Goed huisvaderschap

Bij het beheer van de openbare ruimte werkt Tilburg in regie. Dat betekent dat we geen werkvoorbereiding of uitvoering zelf doen, maar samen met de markt komen tot goede oplossingen voor beheer en realisatie van de buitenruimte. Zo werken we met geïntegreerde onderhoudscontracten voor het dagelijks onderhoud in de stad. We leggen daarmee niet alleen het dagelijks onderhoud zo veel mogelijk bij de aannemer neer, maar vragen ook ‘goed huisvaderschap’. Dat gaat verder dan het behalen van de afgesproken kwaliteit. Het betekent ook zorgen voor communicatie en participatie in de wijk. Het oppakken van klachten, meldingen en initiatieven. Met de inwoners zorgen voor een leefbare wijk.

Werk met werk maken

Kenmerkend voor hoe we in Tilburg omgaan met beheer en onderhoud in de openbare ruimte is ook ons meerjarenprogramma voor de openbare ruimte. Hoe organiseer je dat je naast de fysieke opgaves in de stad ook de duurzame doelstellingen zoals klimaatbestendigheid, hittestress en leefbaarheid combineert met sociale en economische opgaven. Het begrip ‘werk met werk maken’ krijgt zo een nieuwe dimensie. De druk op de openbare ruimte wordt steeds groter. En tegelijkertijd kun je met ingrepen in de openbare ruimte veel betekenen voor de stad. Of het nu gaat om het klimaatadaptiever maken van een buurt, of een voormalig havengebied om te turnen tot een aantrekkelijk horeca- en woongebied waardoor de druk op het centrum afneemt. Tilburg timmert hard aan de weg, er gebeurt veel en we staan open voor vernieuwingen. Onlangs haalden we met een nieuwe ‘oversteek-app’ nog de wereldpers. Er is ruimte voor vernieuwing en innovatie. En ondertussen zorgen we voor een leefbare en aangename stad.

De gebruiker centraal

Daarom past het thema van het NCBOR zo goed bij Tilburg. Beleving is kwaliteit. Het thema ‘Midden in de Maatschappij’ stelt de gebruiker centraal. De manier waarop die de buitenruimte gebruikt bepaalt de beleving en daarmee of het een succesvolle openbare ruimte is. De maatschappelijke opgave is het (nieuwe) uitgangspunt bij ons werk. Opgavegericht werken vraagt om het kennen van de stad, haar inwoners en haar gebruikers. Wat wil de inwoner, welke problemen zijn er in de gemeente en hoe kunnen we gebruik maken van de kracht in de samenleving en de kennis uit de markt om te komen tot een goede oplossing. 1+ 1 = 3, dat geldt altijd al, maar met deze insteek nog meer. De openbare ruimte kan drager zijn van de oplossingen van morgen. De maatschappelijke opgaves waar we voor staan als lokale overheid zijn divers en complex. De openbare ruimte draagt daar letterlijk en figuurlijk een belangrijk steentje aan bij. Het thema ‘Midden in de Maatschappij’ zet ons nog meer aan het denken hoe we dat moeten doen. Ik ben dan erg blij dat we met CROW en de Raad van Advies tot dit thema zijn gekomen.”