Drie Haagse wijken op de schop na intensief participatietraject

De opknapplannen voor de drie Haagse wijken ontstonden in 2018 toen er een motie werd ingediend in de Haagse gemeenteraad. “De woonerfwijken zijn verouderd en de motie is ingediend op aandringen van de bewoners”, begint Van den Broeke te vertellen. “In de wijken komen veel tegels omhoog door boomwortels, is weinig ruimte voor parkeren omdat tijdens de aanleg van de wijken minder mensen een auto hadden en de inrichting is een ratjetoe van asfalt en klinkers. De motie werd aangenomen en in eerste instantie werd tien miljoen euro beschikbaar gesteld. In een later stadium kwam daar nog eens negen miljoen euro bij. Met deze financiering moesten de wijken worden opgeknapt, maar het bedrag was natuurlijk lang niet hoog genoeg om de wijken helemaal te herinrichten. Om echt draagvlak te creëren, besloten we om de bewoners tijdens vier verschillende stappen te laten meepraten en meebeslissen. De eerste stap was kijken wat er allemaal aan de hand was in de wijken. Vervolgens hebben we geanalyseerd wat de oorzaak is van de problemen. Stap drie was het bepalen van verschillende oplossingen voor de problemen. Tijdens de laatste stap hebben de bewoners kunnen kiezen welke problemen het meest urgent zijn en concreet aangepakt moeten worden met het beschikbare budget.” 

De gemeente Den Haag gebruikte tijdens het hele traject het online participatieplatform OpenStad, waarmee eenvoudig interactieve websites gemaakt kunnen worden voor participatieprojecten. Het platform bevat widgets die zijn ontwikkeld om inwoners op een interactieve manier meer invloed en zeggenschap te geven op wat er in hun stad of dorp gebeurt. Denk bijvoorbeeld aan een online stemtool, manieren om plannen in te sturen, een tool waarmee bewoners budget kunnen toewijzen aan plannen voor het gebied en een keuzewijzer voor bijvoorbeeld complexe openbare ruimteprojecten. 

“Als eerste stap hebben de bewoners op een kaart aangegeven waar de problemen lagen en wat de verbeterpunten waren”, zegt Van den Broeke. “Daarnaast konden ze zich, via OpenStad, aanmelden als lid van de bewonerscommissie. We hebben voor iedere wijk zo’n commissie met maximaal 15 mensen ingericht. Tijdens een bewonersbijeenkomst met honderd mensen is goed overleggen soms lastig, met vijftien mensen per wijk gaat dat een stuk eenvoudiger en heb je een goede dialoog. Belangrijk is wel dat je een goed gesprek voert waarbij bewoners echt het gevoel hebben dat ze mee kunnen denken en beslissen. Dialoog is belangrijk om elkaars belangen te begrijpen, ook die van de gemeente. Daarnaast is het goed om tijdens de gesprekken te benadrukken dat het eigen belang ondergeschikt is aan het wijkbelang. Maar ik moet zeggen dat de leden van de bewonerscommissies deze opvatting zelf ook belangrijk vonden.”  

Unieke stemcode 

Tijdens gemiddeld vier avonden per wijk werden er gesprekken gevoerd tussen bewoners en de stedenbouwkundigen, landschapsarchitecten en andere experts van de gemeente. Van den Broeke: “Uiteindelijk zijn daar dertig projecten per wijk uit voortgekomen waarop gestemd kon worden via OpenStad. Iedere bewoner kreeg een unieke stemcode, zodat iedereen zijn of haar stem kon uitbrengen. Het resultaat is dat er  opknapplannen voor drie wijken bepaald zijn die recht doen aan wat bewoners belangrijk vinden.” De opknapplannen gaan over de fysieke ruimte, de stenen en het groen. Maar door zorgvuldig de juiste keuzes te maken kunnen er meer opgaven meegenomen worden dan enkel het recht leggen van tegels. De invloed van bewoners uit de wijk was groot en de samenwerking is wederzijds enorm positief gewaardeerd. De bewoners kregen door mee te werken een kijkje in de keuken. En de gemeente kreeg waardevolle informatie en inspiratie van bewoners.  

Vergroenen 

Vergroenen is een belangrijk thema voor de opknapplannen. “Een van de plannen die we nu gaan uitvoeren is het vergroenen van de trambaan in de wijk Mariahoeve. Bij het winkelcentrum in de wijk is de trambaan versteend met nauwelijks ruimte voor bomen en planten. Bewoners willen graag een groene uitstraling van de trambaan. Dit winkelcentrum is het economisch hart van wijk en het verbeteren van de verblijfskwaliteit is belangrijk om ruimte te creëren voor sociale ontmoetingen”, aldus Van den Broeke. Ook de Maurice Ravelweg in de wijk Nieuw Waldeck gaat op de schop. “Dat was in een het verleden een drukke toegangsweg in de wijk, mede door de stadsbussen. De bussen rijden nu niet meer over deze weg. Het asfalt van de Maurice Ravelweg wordt vervangen door klinkers ten behoeve van de verkeersveiligheid. De weg is een 30-kilometerzone en door het gebruik van klinkers wordt dat benadrukt. Daarnaast worden extra parkeerplaatsen aangelegd en het eindpunt van de weg, de keerlus van de bus, wordt vergroend en toegevoegd aan de groene corridor in de buurt.” 
 
Wortelopdruk is in de meeste wijken een groot issue. Dit is ontstaan doordat bomen op de verkeerde plek zijn geplant en dan ook nog in een slechte bodem waardoor wortels op zoek gaan naar voeding. Zo staan er in Nieuw Waldeck 471 bomen in de verharding. Daarvan geeft 75 procent matige tot ernstige wortelopdruk. In Houtwijk staan ruim 1500 bomen in de verharding. Meer dan de 70 procent geeft matige tot ernstige wortelopdruk.



De toegankelijkheid van de openbare ruimte komt hierdoor in gevaar, omdat stoepen soms slecht toegankelijk zijn voor bijvoorbeeld ouderen met een rollator. Van den Broeke: “We hebben er goed over nagedacht hoe we de problemen met de wortelopdruk gaan aanpakken. Je wilt natuurlijk niet voor iedere straat een gevecht hebben met de Haagse Bomenstichting. We maken een integrale aanpak, samen met de Haagse Bomenstichting en het IVN. Deze aanpak rollen we dan verder uit over de wijken. Weliswaar is behoud van bomen uitgangspunt, maar naar verwachting is dit niet altijd realiseerbaar.” Bij het aanpakken van de wortelopdruk wordt in principe uitgegaan van groeiplaatsverbetering, maar het kan in een aantal gevallen betekenen dat bomen vervangen moeten worden. Bij die vervanging wordt gekeken naar de meest optimale plek in het licht van klimaatverandering (veel schaduw) en duurzaamheid. Bomen moeten blijven groeien tot een boom met een volwaardige kroon. 

Gelijkwaardige partner 

Het participatietraject om uiteindelijk te komen tot de opknapprojecten is een proces dat gemeenten steeds kunnen herhalen. Daarvoor zijn wel verschillende ingrediënten nodig, stelt Van den Broeke. “Dat is tijd en beschikbaar budget, een interactieve website, ambtenaren die dialoog met bewoners leuk vinden en een projectleider die integraal denkt. Maar het meest essentieel is de wil om als gelijkwaardige partner de bewoners te laten meedenken en meebeslissen. Je moet vooral niet bang zijn voor reacties en ook eerlijk zijn dat je het niet iedereen naar de zin kan maken. Wees transparant en een betrouwbare partner gedurende het proces. Behandel bewoners zoals je zelf ook behandeld wilt worden. Als dat lukt krijgt een plan vleugels.”  

Dit artikel is verschenen in Straatbeeld 5 / 2021, thema duurzaamheid. Download hier gratis het magazine.