Terloops spelen in Arnhem

Het begon allemaal met een feestje: het Platform Binnenstad Arnhem (PBA), een samenwerkingsverband van ondernemers in de Arnhemse binnenstad, vierde zijn vijfjarig jubileum. “Dat wilden we vieren met de hele stad”, aldus Marian van Hooij, regisseur bij het PBA. “Van de inwoners van Arnhem wilden we graag weten wat zij belangrijk vinden voor de binnenstad. Daarom hebben we een challenge uitgeschreven. Dat leverde zo’n 50 reacties op, van zowel professionals als burgers.”

Ontzettend saai

Een vakjury maakte een selectie en het publiek koos de winnaar. Dat werd Teisje, een meisje van 9 dat in de binnenstad woont en het daar ‘ontzettend saai voor kinderen’ vindt. Zij kwam met een plan voor een speelroute door de binnenstad. Stadmaker en sociaal kunstenaar Bart Lucassen werd tweede met een ‘Pleidooi voor meer spelen in de binnenstad van Arnhem’. Zijn idee sloot goed aan bij dat van Teisje én bij de wens van 80% van de inzenders voor meer sport en spel in de binnenstad.

Van Hooij: “Vanuit PBA hebben we de gemeente gevraagd om steun voor de uitwerking van de plannen. Want we wilden wel zekerheid dat de gemeente er ook echt iets mee wilde gaan doen.” De gemeente reageerde heel positief en gaf steun aan de uitwerking van een speelvisie. “Zo konden we Bart Lucassen de opdracht geven om beide ideeën uit te werken tot een visie. Een paar uitgangspunten waren hierin belangrijk: het moest passen bij de kernwaarden van Arnhem ‘creatief, groen en vrij’, bijdragen aan de belevingswaarde van de binnenstad en recht doen aan het plan van Teisje.“

Place to meet

Dat het PBA als vertegenwoordiger van de ondernemers het voortouw neemt in deze visie is niet toevallig. “Ondernemers hebben belang bij een aantrekkelijke binnenstad”, aldus Van Hooij. “De winkels in de stad staan door corona, online winkelen en de goede voorzieningen in omliggende kernen onder druk. We willen meer beleving in de binnenstad, zodat die een bestemming wordt waar mensen langer willen blijven. Een ‘place to meet’ in plaats van alleen een ‘place to buy’. Ook als woonplek wordt de binnenstad belangrijker. Het aantal inwoners gaat toenemen. Ook voor die bewoners wil je zorgen dat het een leefbare omgeving is.”

Aldo van Eyck

“Kinderen dragen bij aan de vitaliteit van de binnenstad”, is de overtuiging van stadmaker Bart Lucassen. “Als je kinderen buiten ziet spelen, zie je ook een leefbare stad”. Hij laat zich daarbij inspireren door architect Aldo van Eyck die stelde: ‘Met de ongeschiktheid van de moderne stad voor kinderen, is de ongeschiktheid voor iedereen aan de orde.’ Vertaald naar vandaag: ‘A city friendly to children is a city friendly to all’. In de visie ‘Buitenspel in de binnenstad’ werkt Lucassen dit inzicht uit voor de binnenstad van Arnhem. Daarbij breidt hij de ‘Place to meet’-wens van het PBA uit. “Want we moeten voorkomen dat de binnenstad alleen een ontmoetingsplaats wordt voor de happy few die het zich kan permitteren om de binnenstad te bezoeken of er te wonen. Vandaar ons pleidooi om aan de visie twee punten toe te voegen: “A place to be” – de binnenstad als de plek waar je mag zijn. En: “A place to become” – de binnenstad als de plek waar je je kunt ontwikkelen, ontplooien, opgroeien, carrière maken…, kortom kunt worden wie je wilt zijn.”

Rode lopers

Als het vervolgens over spelen gaat, ligt de focus bij Lucassen niet op speelvoorzieningen, maar op een openbare ruimte die uitnodigt tot een grote variatie aan spelen en actief verblijven, met een vormgeving die past bij de sfeer van de plek en deze zo nodig versterkt. “Vanuit verschillende delen van de stad lopen al ‘rode lopers’ naar het centrum. Die routes zijn al ingericht voor voetgangers en fietsers en hebben een verblijfsfunctie. Daar willen we spelen aan toevoegen. De routes moeten voor kinderen zo veilig zijn dat ze ze zelfstandig kunnen volgen, er kunnen verblijven, spelen en dwalen. Met grotere plekken en pleinen waar je langer kunt en wilt blijven, verbonden door de routes waar je ‘terloops’ kunt spelen.”

Terloops spelen

Een terloopse speelroute is veilig is, herkenbaar en heeft elementen die uitnodigen tot spelen. “Het terloopse spelen vraagt niet veel ruimte”, stelt Lucassen. “Een interactieve muur, een hinkelbaan, speelattributen van winkeliers. Grafische vormgeving maakt het herkenbaar: ‘Hé, daar is iets te doen’.”

Bart Lucassen ziet overal mogelijkheden: “Denk aan de St. Jansbeek die onder het centrum stroomt en hier en daar weer zichtbaar is gemaakt. Nu kun je er alleen naar kijken. Met een paar aanpassingen kan dat een mooie terloopse speelplek worden.” En een plek voor dramatic play in de buurt van het theater en horeca. “Met een podium en een kist vol verkleedkleren, dat zou het einde zijn voor kinderen.” Een ander lonkend element is het beroemde feestaardvarken. Dat cadeautje van het jarige Burgers Zoo groeide – ongepland – uit tot een magneet voor kinderen, ouders, grootouders. “Het beeld is nu in restauratie. Ik zie het varken graag terug met zijn poten in de Rijn. Het zou een icoon kunnen worden voor de speelroute en zelf ook een onderdeel van die route kunnen gaan uitmaken.”

Experimenteer

In de speelvisie zijn tien speellocaties opgenomen. Grote speelplekken waaraan inmiddels aan wordt gewerkt zijn een skatepark voor urban sports bij de Mandelabrug en een grote speelplek op het Gele Rijdersplein. Lucassen: “Dat is een plein met een rijke historie én een plek waar een paar keer per jaar evenementen zijn. Hoe maak je van zo’n enorm plein een aantrekkelijke verblijfs- en speelplek? Mijn advies: begin gewoon en kijk hoe het werkt. Experimenteer, onderzoek, leer de veelzijdigheid van de plek en z’n huidige omgeving kennen. Speel met de geschiedenis, haar kwaliteiten, ontdek de kansen en de lastigheden.”

Bart Lucassen zit nu aan tafel met de gemeenteambtenaar die gaat over binnenstad en diens collega van spelen en groen. Plus het PBA, de projectleider Gele Rijdersplein en de landschapsarchitect. “Dat loopt goed, we kunnen onze ideeën heel mooi inpassen in hun ontwerp. We haken in ons ontwerp ook aan bij het narratief van de plek. Het was een kazerne van de Gele Rijders, die nu nog

een ceremoniële functie hebben op Prinsjesdag. De versieringen van kostuum willen we verwerken in een sieraad op het plein waar je mee kunt spelen en op kunt zitten. Voor de evenementenplek komen speelelementen die verwijderbaar zijn. Zo kunnen we functies combineren.”

Creatieve oplossingen

Wat daarbij helpt is dat de speelvisie inmiddels is gekoppeld aan andere ontwikkelplannen en wordt ingebed in de Visie Openbare Ruimte van de gemeente. En daarna in de uitvoeringsagenda die volgt op de visie. Marian van Hooij van PBA: “Zo borg je de aandacht en de ruimte voor spelen in de openbare ruimte en hoef je niet bij elk plan opnieuw te onderhandelen. Dát die ruimte er moet zijn ligt vast, je kunt het dan gaan hebben over het hóe. Dat is wel nodig, want er staat spanning op de openbare ruimte in de binnensteden. Niet alleen bovengronds met parkeren en mobiliteit, maar ook ondergronds met alle kabels en leidingen die daar liggen. Bij het ontwerp van het Gele Rijdersplein helpt het dat we spelen hebben vastgelegd in de visie. Dat dwingt om creatieve oplossingen te verzinnen die passen bij deze plek.” Bart Lucassen is enthousiast: “Eindelijk mogen we. Het Gele Rijdersplein wordt het vliegwiel voor de speelroute.”