Handreiking moet overlast billboards en reclame-uitingen tegengaan

Henk Stolk is één van de auteurs van de handreiking. Op de vraag waarom de handreiking noodzakelijk is, geeft hij een duidelijk antwoord. “De complexiteit van de regels die ontstaan zijn rondom digitale schermen en reclame. Vroeger zag je alleen maar reclame op een gevel staan. Maar billboards en andere dynamische reclame-uitingen hebben een vlucht genomen. Er zijn door verschillende partijen kaders afgebakend. Zo heeft Rijkswaterstaat de handleiding beoordeling van objecten langs auto(snel)wegen (BOA), de NSVV de Richtlijn Lichthinder en het CROW het document Reclame langs wegen en daarnaast nog de Nederlandse Reclame Code. Door deze grote hoeveelheid aan aanwijzingen zitten gemeenten met de handen in het haar hoe ze al deze richtlijnen moeten toetsen, controleren en handhaven. Daar komt bij dat reclame-uitingen ook een inkomstenbron zijn voor gemeenten en dat zich reclameborden voordoen van meer dan tachtig vierkante meter.”

Dynamische reclame

De ontwikkeling van ledtechnologie, digitalisering van reclame-uitingen en internettoepassingen hebben een grote vlucht genomen in het dagelijks leven, ook in de openbare ruimte. De vanouds statische lichtreclame maakt in hoog tempo plaats voor digitale dynamische reclame in alle vormen en maten. Overheden maken daarom veelal nieuw reclamebeleid om de ruimtelijke kwaliteit en verkeersveiligheid te borgen. Johan Jonker is werkzaam bij de gemeente Dordrecht en één van de aanjagers van de handreiking. De gemeente Dordrecht staat aan de vooravond van een bestek voor reclameborden in de openbare ruimte. Jonker merkte op dat bestaande richtlijnen ingewikkeld zijn. “De Richtlijn Lichthinder van het NSVV is zo’n voorbeeld. Ondanks dat ik veel weet van zowel openbare verlichting als reclame-uitingen in de openbare ruimte, is het een zeer technisch verhaal. Je moet dan binnen je gemeente maar net iemand hebben die er veel vanaf weet.”

Volgens Jonker is de handreiking zeer noodzakelijk. “Ik wil kwaliteit in de openbare ruimte hebben en een stukje reclame hoort daarbij. Als er reclame wordt toegepast, moet het volgens richtlijnen gebeuren en als gemeente moet je de aanvraag kunnen toetsen. Het is van wezenlijk belang dat gemeenten beleid opstellen omtrent reclame. Daar begint alles mee. Daarnaast is het advies om ook over de gemeentegrenzen heen te kijken. Langs de gemeentegrens loopt ook wel eens een rijksweg, ook daar is reclame irritant en levert het verkeersonveilige situaties op.”

Standaardisatie

Standaardisatie van de aanvraag is een waardevol aspect om te komen tot duurzame kwaliteit. De handreiking is daar een eerste aanzet toe en is een goede graadmeter voor zowel vergunningverlener als de aanvrager. Als eerste is het nodig dat de gemeente beleid vaststelt waarin duidelijk staat wat wel en niet mag en wat de uitgangspunten omtrent lichtreclame zijn. Stolk: “Denk bijvoorbeeld aan de plek waar reclamezuilen geplaatst mogen worden. Nu komt het te vaak voor dat billboards geplaatst worden bij afritten. Dit terwijl Rijkswaterstaat juist oproept om dit niet te doen bij wisselpunten. Je moet een harnas creëren dat bij de aanvraag al duidelijk is dat dit niet toegestaan is.”


De vergunningsverlener toetst op basis van het beleid van de gemeente of aan alle eisen wordt voldaan. Een belangrijk onderdeel is bijvoorbeeld de hoeveelheid en de dynamiek van licht dat het object uitstraalt. “We hadden vroeger een grenswaarde van lichtsterkte en een gemiddelde waarde voor luminantie”, vertelt Stolk. “Maar het gemiddelde daalt wanneer reclameborden uitingen vertonen met een zwart scherm waarbinnen een stralend helder object of vlak verschijnt. We zijn daarom afgestapt van een gemiddelde en hanteren in de Richtlijn Lichthinder en de handreiking een maximale luminantie in het scherm.” Het hanteren van die maximale luminantie was nodig, vindt Stolk. “Als je als automobilist langer dan twee seconden naar een reclamebord laten kijken zit je al in de gevarenzone. Reclamemakers gebruiken vaak ook net iets te kleine letters zodat mensen zich goed moeten focussen op wat er staat. Je kunt dit als vergunningverlener maar op één moment toetsen, dat is bij de aanvraag, waarna de parameters van de toetsing en de handhaving volgen op dezelfde basis van goedkeuring.”

Stappenplan

De handreiking geeft handig stappenplannen weer om de vergunningverlener te helpen bij het toetsen van een reclameobject. Niet alleen een stappenplan van de vooraf te verrichten handelingen, maar ook de verschillende stappen die doorlopen kunnen worden tijdens de handhaving. De verschillende richtlijnen van het CROW, NSVV en Rijkswaterstaat zijn in de handleiding opgenomen. In het stappenplan worden onder andere de maximale luminantie en het oppervlak van het object beoordeeld en er wordt een grenswaarde bepaald naar gelang de betreffende zone waarin de gehinderden zich bevinden. Uiteindelijk zal bepaald worden of de luminantie aan de grenswaarde voldoet. “De maximale luminantie hangt mede af van het landschap waar de reclame-uiting geplaatst wordt. In landelijk gebied is het een stuk donkerder dan in stedelijk gebied waar al veel verlichting aanwezig is. Dat zorgt ervoor dat de maximale luminantie tussen beide gebieden nogal verschilt”, aldus Stolk.

Handhaving van reclamebeleid gebeurt op verschillende grondslagen. Een van de grondslagen is dat de reclame zonder publiekrechtelijke toestemming aanwezig is, dus zonder de daarvoor benodigde vergunning. Reclame kan ook in strijd zijn met de verleende vergunning, bijvoorbeeld door wijziging van de content, verkeersveiligheid en de richtlijnen voor lichthinder. “Het is voor handhavers heerlijk om een document te hebben om reclames langs wegen te toetsen op basis van de verleende vergunning waar alle toetsingscriteria al zijn opgenomen”, zegt Stolk. “Het was echt nodig dat dit protocol er kwam. Het te voeren beleid valt of staat met de controle en handhaving op de uitvoering ervan. Daar waar nodig dient men in overleg te treden en kan eventueel correctief opgetreden worden”, aldus Stolk.

Bijlage

“Denk ook aan een aparte bijlage die aanvragers in moeten vullen bij de vergunningaanvraag”, zo merkt Jonker op. “Laat aanvragers van reclame-uitingen alles in detail invullen vooraf. Dat scheelt bij de toetsing van de aanvraag heel veel werk. Door onze handreiking is werken met een concessie niet meer nodig. Je kunt delen ervan zo overnemen in de aanbesteding. Als gemeente sta je niet sterk als er geen beleid opgesteld is. Als er een vergunning is verleend, en je ervaart vervolgens overlast, dan moet je kunnen handhaven. Dan moet er in het beleid staan wat bijvoorbeeld de maximales waardes zijn. Als je dit niet voor elkaar hebt sta je juridisch niet sterk en wordt handhaven moeilijk”, zo besluit Jonker.

De handreiking is te vinden in de OVLNL bibliotheek op de website van OVLNL.