Laat het volk zelf maar bezuinigen

Kattenbelasting

Introduceer een kattenbelasting. Schaf de welstandscommissie af. Doe de straatverlichting vaker uit. Maai het gras minder vaak. Laat buurtbewoners zelf het groen bijhouden. Sluit de balies in het gemeentehuis twee dagen per week, en doe ze in plaats daarvan een avond open. Dit zijn enkele plannen waar inwoners mee kwamen als gemeenten ze vroegen mee te denken over bezuinigingen. Veel gemeenten willen ‘creatief’ bezuiningen. Naar schatting schakelen zeker enkele tientallen gemeenten daarom de hulp in van hun bewoners om met ideeën te komen.

Cultuur verliest van welzijn

Veel inwoners willen ambtenaren wegbezuinigen, zegt Roelof Martens van het Instituut voor Publiek en Politiek (IPP), dat voor tien gemeenten, waaronder Alphen aan den Rijn, Dordrecht en Bunschoten een ‘begrotingswijzer’ maakte. Daarop konden inwoners meedenken over de bezuinigingen. ‘Ook naar cultuur, het theater om de hoek, mag van veel mensen minder geld. Cultuur verliest van welzijn.’ En integratie is volgens Martens een grote klapper. ‘Dat is heel erg uit: mensen willen minder geld uitgeven aan inburgeringstrajecten.’ Ook groenonderhoud komt vaker terug. Net als het onderhoud van de openbare ruimte. Martens: ‘Het mag allemaal wel wat minder aangeveegd.’

Minder gras maaien

Zoals in Zoetermeer, waar uit maar liefst 3.000 reacties van burgers ‘minder geld uitgeven aan de openbare ruimte’ er als nummer-1-bezuiniging uit kwam rollen. ‘Maai het gras wat minder, maak pleinen iets minder vaak schoon’ kwamen we vaak tegen, zegt Noortje van Zanten van de gemeente Zoetermeer. Een idee dat volgens haar 1,8 miljoen aan besparingen kan opleveren.

Inspiratiedag

Gemeenten verzamelen ideeën op verschillende manieren. De inwoner van Hilversum kan zijn ei kwijt op Hilversumbezuinigt.nl. Castricum organiseerde een ‘inspiratiedag’ waarop inwoners mee mochten denken over de bezuinigingen. Zeist riep inwoners op om met creatieve ideeën te komen voor de ‘bezuingingsdialoog’. Epe organiseerde themabijeenkomsten met burgers. Utrecht opende de ideeën-verzamel-website U-aan-z.nl. Niet alleen het IPP, maar ook andere organisaties helpen gemeenten hierbij.

Meer ideeen

Gemeenten schakelen hun inwoners in omdat het meer ideeën zou opleveren (crowdsourcing). Ook willen ze begrip kweken. Laat je burgers meedenken, geef je ze inspraak, dan zijn ze achteraf minder boos als de muziekschool verdwijnt, de straten viezer zijn: dit is toch wat jullie, de inwoners, wilden? Maar er is ook een ideologischer verhaal: sommige politici vinden oprecht dat je burgers meer bij het maken van plannen moet betrekken. En soms willen inwoners zelfs meehelpen. ‘Bij ons zeiden inwoners: wij zijn best bereid om zelf het groenonderhoud te doen’, zegt Wim van den Bedem, strategisch adviseur van de gemeente Epe. Samen met inwoners is er al een wandeling gemaakt door wijken om te kijken in welke parkjes, speeltuintjes en bosjes ze met hark en schoffel aan de slag kunnen. Van den Bedem: ‘Bewoners zeggen wél dat ze hulp van de gemeente willen’. Ze verwachten dat de gemeente ze tuingereedschap geeft en dat er af en toe een vrachtwagen langskomt om gekapte takken en ander groen op te halen.

Dezelfde plannen

Ook sommige ondernemers in Epe hebben gezegd mee te willen helpen. Zij willen het groen bij bedrijventerreinen, bijvoorbeeld op rotondes, best onderhouden. En dat zonder er geld voor te krijgen. Nee, in ruil voor hun groene werk willen ze een reclamebord op die rotonde plaatsen. In de meeste gemeenten maakt het college een selectie van burgerideeën en legt die voor aan de raad. Samen met eigen plannen. Vrij vaak komen burgers trouwens met dezelfde plannen als het college. Besluiten daarover vallen meestal dit najaar. Het is alleen de vraag of colleges altijd bereid zijn om populaire burgerideeën over te nemen. Martens: ‘Wat doe je als college met een links en groen imago dat niet wil bezuinigen op milieu en sociale zaken, als blijkt dat heel veel burgers dat juist wél willen?’.

Rijkstaken

Ander probleem: vaak komen burgers met plannetjes waar een college niet op kán bezuinigen. Simpelweg omdat het rijkstaken zijn. ‘De vrije bestedingsruimte van een gemeente is maar heel beperkt’, zegt Martens. ‘Als je gemeenten vraagt waar ze op kunnen bezuinigen, komen ze eigenlijk nooit boven de 5 procent van hun begroting uit.’ Dat ze maar zo weinig keuze hebben is óók een van de redenen waarom gemeenten vragen burgers mee te laten denken, zegt hij: om te laten zien dat als er twee miljoen bezuinigd moet worden, er maar heel weinig keuze is. ‘Inwoners krijgen zo door dat er pijnlijke keuzes moeten worden gemaakt.’ Of, als het kan, heel creatieve.

Bron: De Pers / Remco Tomesen