Stationsgebied Zwolle: gastvrije en groene entree naar de stad

Verbinding
De ambitie is om van de Spoorzone een gebied te maken waar mensen elkaar graag ontmoeten, waar wat te beleven is en waar je je verbonden voelt met de mensen om je heen, met de stad en met de rest van Nederland. Een gebied waar je niet alleen maar doorheen gaat op weg naar school of werk, maar waar het ook leuk is om te wonen en te verblijven.

De kwaliteit van de stationsomgeving verdiende bij de herinrichting een kwaliteitsslag. “Het uiterlijk van de voorkant van het station werd de afgelopen decennia gedomineerd door het verkeer”, vervolgt Goodijk. “Het was één groot bussenstation en dat wilden we niet meer”. Een van de hoofddoelen van het project is dan ook om de Spoorzone, het station en de binnenstad beter met elkaar te verbinden en om een gastvrije en vriendelijke entree van de stad te creëren. Met de herinrichting van het Stationsplein en de Stationsweg zijn daar belangrijke stappen in gemaakt. Om dit mogelijk te maken is het voormalige busstation verplaatst naar de andere zijde van het spoor en is er een fietsenstalling onder het Stationsplein aangelegd voor 5800 fietsen.



Drie pijlers
Voor de herinrichten van de het Stationsplein zijn drie uitgangspunten genomen. “In Zwolle willen we naar een andere mobiliteitsvorm. Concreet houdt dit in dat de voetganger op één staat, de fietser op twee en de auto op drie. Een ander aandachtspunt is de wateropgave: hoe ga je om met klimaatverandering en, als gevolg daarvan, stevige regenbuien. Het derde aandachtspunt waar de gemeente op focust is hittestress en het vergroenen van de openbare ruimte, met daarbij het veraangenamen van het verblijfsgemak van de stad.” Waar het bezoekersaantal van de stad Zwolle in het laatste decennium flink is toegenomen, bleef de entree van de stad al die tijd hetzelfde. “Er was wel een hele brede rijbaan maar ook een hele smalle stoep waarover je naar de binnenstad liep. We zijn dan ook begonnen om de openbare ruimte van gevel tot gevel opnieuw in te richten waardoor je de indruk krijgt dat het een voetgangersgebied is, waar de auto te gast is. De rijbaan is vervangen door een smalle rijloper, het voetgangersgedeelte comfortabel en breed. Doordat de fietsen en bussen nu van het Stationsplein weg zijn, ontstond er veel meer ruimte om de verblijfskwaliteit een impuls te geven. We kunnen dit project dan ook als voorbeeld zien, als een eerste stap om ook de rest van de openbare ruimte en infrastructuur rondom de binnenstad anders in te richten.”

De wateropgave is helemaal integraal onderdeel van het ontwerp, aldus Goodijk. “Mijn idee was om plantvakken iets lager in de bestrating te leggen. Als het regent loopt het water het plantvak in en maak je zichtbaar hoe het water zijn weg vindt. Maar onder de hele Stationsweg ligt ook een krattensysteem en als het hard regent, en de plantvakken vol raken, loopt het water via kolkjes in het krattensysteem waar het vervolgens infiltreert in de bodem. Tenslotte ligt op het laagste punt op het Stationsplein voor de Nieuwe Buitensociëteit een speciaal voor deze situatie ontworpen superkolk. Bij extreme situaties kan deze kolk het water afvoeren naar het oppervlaktewater en voorkomen dat het voor overlast zorgt. We hebben het bewust een beetje groter ontworpen, met een soort slakkenhuis, om zo aandacht te vestigen en zichtbaar te maken hoe we met water omgaan.

Ook onder het stationsplein boven op het dak van de fietsenstalling is een krattensysteem aangebracht. “Hierbij was vooral het doel dat de beplanting op het plein optimaal moet kunnen functioneren. Hiervoor hebben we het uitgangspunt genomen dat het systeem minimaal een maand zonder extra water aan kan. Er zit als het ware een ‘superspons’ onder de bestrating, die het water opvangt en weer af kan geven, en als laatst naar de bodem afvoert. Verder is ervoor gekozen om de openbare ruimte te voorzien van veel beplanting, om op deze manier hittestress zoveel mogelijk tegen te gaan en daarmee tegelijkertijd een aangenaam klimaat te realiseren.” "In de Stationsweg staan grote platanen. Wanneer je bij het Stationsplein aankomt, gaat deze structuur als het ware als een trechter open, en loopt deze structuur van platanen zo door langs de Nieuw Buitensociëteit en de ABN AMRO bank, door naar de overkant", vervolgt Goodijk zijn verhaal. "Dat is een soort cultuurhistorische lijn, die het station koppelt aan de stad. Midden in deze as is het standbeeld van Thorbecke geplaatst bij de vijver. Door de nieuwe inrichting lopen de voetgangers niet meer langs de gevels maar midden op de as recht op het station en Thorbecke af.”

Om de cultuurhistorische waarde nog meer kracht bij te zetten, en het oude stationsgebouw meer uit te lichten, heeft Goodijk het gebouw op een natuurstenen plint gezet. “Verder is het goed om te weten dat het Stationsplein als het ware is opgedeeld in een linker- en een rechterkant”, vervolgt Goodijk. “Als je vanuit de Stationsweg de linkerkant van het Stationsplein oploopt, ga je naar de reizigerstunnel van de trein. Dat is als het ware de meer formele kant van het plein, en daar zit dan ook meer verharding. Aan de rechterkant van het plein gaan de groenvakken meer door over het plein, richting de Passerelle (de nieuwe loopbrug over het spoor, red.). Op de toekomstige Passerelle zijn we van plan om min of meer dezelfde bestrating en dezelfde groenvakken door te trekken, om een nieuwe en continue verbinding te creëren met de Spoorzone." Voor het station is een vijver gesitueerd met een aantrekkelijke zitrand. Het vormt het centrale punt van het plein. Een natuurlijke ontmoetingsplek om bijvoorbeeld af te spreken. Verder zijn met name tussen de groenvakken losse banken opgenomen.

De tweedeling op het plein komt ook in beplanting subtiel terug. “In de Stationsweg hebben we een wat meer terughoudende beplanting gekozen. Hoe meer je op het plein komt, hoe uitbundiger en bloeiender het wordt. De ‘formele’ linkerkant is daarbij wat minder uitbundig, terwijl de rechterkant, richting de Passerelle, juist wel uitbundiger is, met meer bloeiende beplanting en grotere plantvakken. Omdat de grote ruimte een beetje in te delen is gekozen voor twee grote solitaire bomen en hebben we in de groenvakken nog een aantal groepen meerstammige bomen aangebracht. Ondanks de grote schaal en maat van het plein ontstaat hiermee toch een aangename menselijke maat. In de beplantingskeuze is rekening gehouden met voldoende doorzicht en overzicht om de sociale veiligheid te waarborgen ", aldus Goodijk.

Oriëntatie, routing en afwisseling op het plein is ook onderdeel van het verlichtingsplan. Het plein wordt niet overal gelijkmatig verlicht. Juist de hoofdroutes zijn meer uitgelicht waarmee de oriëntatie wordt versterkt. Meer het geeft ook ’s avonds een hele aangename sfeer

Eindresultaat
Met de herinrichting wilde de gemeente er onder meer voor zorgen dat de route vanaf het staion naar de binnenstad logischer werd voor de bezoeker. “Met de vijver centraal op het plein en met de plantvakken hebben we geprobeerd te bewerkstelligen dat mensen vanaf het station meer het plein op zouden lopen en dat je op een veel natuurlijkere manier naar de binnenstad gaat. Zo hoop ik ook dat mensen ook meer in het midden van de Stationsweg, zodat je het station veel meer kunt zien. We probeerden met deze herinrichting dus echt meer de routing van mensen te reguleren, en het verblijfsgemak te vergroten. Ik zie ook dat het echt werkt, dat mensen meer bij de vijver gaan zitten en zich bewegen langs het groen. Het doel van dit deel van de herinrichting is hiermee zeker gehaald daar zijn we dan met zijn allen best trots op.”

Projectgegevens
Rova doet het grondonderhoud voor de gemeente Zwolle en heeft in het herinrichtingplan zelf de beplanting aangebracht. Studenten van het Zone College hebben hieraan ook een bijdrage geleverd. Het verlichtingsplan van het stationsgebied is van Nobralux. Rots Maatwerk heeft het natuursteen, dat in het plan verwerkt is, op maat ontworpen en geleverd. Het ontwerp voor de ondergrondse fietsenstalling is gemaakt door Kraaijvanger Architects. Het ontwerp voor de herinrichting van de openbare ruimte op het Stationsplein en de Stationsweg is gemaakt door gemeente Zwolle

Portal is het kunstwerk van Ram Katzir, Chaja Hertog en Nir Nadler voor de looproute van het station naar de binnenstad van Zwolle. Het plan was een van de meer dan 100 ideeën die binnenkwamen op een prijsvraag van de Commissie voor Beeldende Kunst in Zwolle. Met het plan geven de kunstenaars de looproute een unieke uitstraling van internationale allure. Portal creëert een magische wereld waarin het alledaagse leven en een denkbeeldige wereld elkaar afwisselen. Reizigers op het station Zwolle worden ondergedompeld in een levensgrote video, die volledig gefilmd is in het station zelf. Bezoekers ervaren de video als een panoramische spiegel, die figuren uit het Zwolse verleden, heden en denkbeeldige toekomst toont. De video-installatie betrekt het reizende publiek betrekken bij de historie van de stad en speelt tegelijkertijd met hun perceptie van ruimte en tijd. Met de video wordt de stationstunnel van een doorgangsroute een bestemming op zichzelf. Het wachten op station Zwolle is een stuk leuker. Aan de filmopnamen in de zomer van 2015 hebben 500 Zwollenaren meegewerkt. Vanaf het stationsplein slingert een smalle blauwe bronzen lijn langs de Stationsweg en de Burgemeester Van Roijensingel naar de binnenstad met de stroom van bezoekers en forenzen mee. De lijn is in de grond gekerfd, als de levenslijn in een handpalm en verbindt een aantal kunstwerken. Met Portal heeft Zwolle een aansprekend kunstwerk van hoge artistieke kwaliteit, dat een spannende bijdrage levert aan de looproute van het station naar de binnenstad. De route heeft internationale allure en een blijvende toegevoegde waarde voor de stad. De hele kunstroute kan vanuit verschillende richtingen ervaren worden en is ontworpen zonder begin of einde. De route is op 23 januari 2016 geopend.

Dit artikel is verschenen in Straatbeeld 06/2021. Lees meer van Straatbeeld in onze digitale bibliotheek.