Avontureneiland in Borne als speelse oplossing voor water en klimaat

Van uitdaging naar kans 

Borne kreeg de afgelopen jaren steeds vaker te maken met wateroverlast. Zeker in het centrum en de wijken Wensink-Noord en Wensink-Zuid zorgden hevige regenbuien voor flinke plassen en volle riolen. Uit het Basisrioleringsplan 2020 bleek dat er op strategische plekken in gemeente ingegrepen moest worden om wateroverlast tegen te gaan. 

“We zagen dat de wijken Wensink-Noord en Wensink-Zuid belangrijke schakels waren”, vertelt David Vermorken, wethouder bij gemeente Borne. “Door daar waterberging te realiseren, konden we de druk op het centrum verlagen. Maar in plaats van een puur technische oplossing, wilden we iets maken dat méér toevoegt aan de buurt.” Dat idee groeide uit tot het Avontureneiland en de aangrenzende Groene Long: een plek waar water niet alleen functioneel wordt opgevangen, maar waar het een centrale rol speelt in de beleving van de openbare ruimte. 

Een speelplek die met de seizoenen meebeweegt 

Wie het Avontureneiland bezoekt, vindt er geen standaard speeltoestellen of strakke betegeling. In plaats daarvan bestaat de plek uit natuurlijke speelelementen, boomstammen om overheen te klimmen en ondiepe waterpartijen waar kinderen kunnen spelen. “We wilden een plek waar kinderen op een speelse manier in contact komen met water en natuur”, legt Koen Baart, projectleider duurzame gebiedsontwikkeling bij gemeente Borne, uit. “En niet alleen kinderen, maar eigenlijk alle bewoners. Dit is een plek waar jong en oud kunnen samenkomen.” 
 
Wat het Avontureneiland bijzonder maakt, is dat het meebeweegt met het weer. In droge periodes is het een speellandschap met gras en zand, terwijl na een stevige regenbui het water zich zichtbaar een weg baant door het gebied. Dit bewust inzetten van natuurlijke processen zorgt ervoor dat de plek het hele jaar door een andere uitstraling heeft. 

Andere manier van kijken  

Vanaf het begin werd de buurt actief betrokken bij de plannen. De gemeente ging in gesprek met bewoners en scholen om te horen wat zij belangrijk vonden. “Participatie was essentieel”, vertelt Baart. “We wilden niet zomaar een ontwerp neerleggen, maar echt luisteren naar de wensen uit de wijk. Zo ontstond het idee om het Avontureneiland niet alleen als speelplek te zien, maar ook als educatieve en sociale ontmoetingsplek.” Met de basisschool in de buurt wordt bijvoorbeeld gekeken naar educatieve toepassingen. “We denken na over een ‘tiny forest’ of een natuureducatieroute, zodat kinderen al jong leren over biodiversiteit en waterbeheer.”  

Maar niet iedereen was meteen enthousiast. “Sommige bewoners moesten wennen aan het idee. Een natuurlijke speelplek ziet er anders uit dan een traditioneel aangelegd park. In de lente en zomer is het prachtig groen, maar in de herfst en winter oogt het ruiger. Dat vraagt om een andere manier van kijken.” Gelukkig ziet Vermorken dat de waardering groeit. “Mensen begrijpen steeds beter dat een klimaatadaptieve inrichting niet alleen noodzakelijk is, maar ook echt iets toevoegt aan de buurt.” 

Vleermuizen en watergangen: natuur als uitgangspunt 

Bij het ontwerp van het Avontureneiland werd niet alleen gekeken naar waterbeheer en speelwaarde, maar ook naar ecologie. “We stuitten bij het slopen van een oud schoolgebouw bijvoorbeeld op een ondergrondse kelder waar vleermuizen woonden”, vertelt Baart. “Die konden we niet zomaar weghalen. In overleg met de provincie hebben we besloten de kelder te laten staan en op een andere manier in het plan te passen. Nu is het omgedoopt tot vleermuizenhotel.” 

Daarnaast werd het eiland zo ingericht dat het bijdraagt aan de biodiversiteit in de omgeving. “We hebben nagedacht over ecologische verbindingen, zodat planten en dieren hun weg kunnen vinden door het gebied. Zo ontstaat niet alleen een speelplek, maar ook een leefgebied voor verschillende soorten.” 

Van experiment naar inspiratiebron 

Het succes van het Avontureneiland smaakt naar meer. De gemeente Borne werkt inmiddels aan een meerjareninvesteringsplan om nog meer wijken klimaatbestendig te maken. Vooral de wijken uit de jaren 60 en 70 vragen om een nieuwe inrichting. “We kijken nu hoe we straten kunnen vergroenen, hoe we de energietransitie kunnen meenemen en hoe we rioleringsvervanging kunnen combineren met klimaatmaatregelen”, vertelt Vermorken. 
 
“Het Avontureneiland en de Groene Long waren de eerste fase van het klimaatadaptief herinrichten van Wensink-Zuid”, aldus Baart. “Momenteel werken we met een ingenieursbureau aan een herinrichtingsplan voor de overige delen van de wijk. Hierin werken we ook samen met studenten aan een groenblauw inrichtingsplan voor één van de straten uit de wijk.” Baart vervolgt: “Daarbij hebben we ook de opdracht gegeven om te kijken welke materialen hergebruikt kunnen worden. Circulariteit is ook een thema waar we steeds meer aandacht voor hebben.”  

“We zien ook dat bewoners uit de wijk zelf ideeën hebben over hun straat. Zo is er nu een groep inwoners uit de Trompstraat die een ‘moodboard’ maakt met hun ideeën voor een groene en waterbewuste omgeving. Zo zorgen we ervoor dat onze plannen ook echt gedragen worden door de mensen die er wonen”, aldus Baart. Vermorken benadrukt dat samenwerking de sleutel is tot succes. “De gemeente kan van alles bedenken, maar uiteindelijk moeten bewoners en andere partijen zich erin kunnen vinden. Klimaatadaptatie is een gedeelde verantwoordelijkheid.” 

Een blauwdruk voor de toekomst 

Het Avontureneiland laat zien hoe slimme ruimtelijke inrichting niet alleen functionele problemen oplost, maar ook de leefbaarheid vergroot. “We willen laten zien dat klimaatadaptieve maatregelen niet alleen noodzakelijk zijn, maar ook waarde toevoegen aan de omgeving”, zegt Baart. “Door water een zichtbare en speelse rol te geven in de openbare ruimte, wordt het geen probleem, maar juist een kans.” 

Het project in Borne kan een inspiratiebron zijn voor andere gemeenten die worstelen met vergelijkbare uitdagingen. “Wat wij hier doen, is geen eenmalig experiment. Dit is een manier van denken die overal toepasbaar is. We hopen dat andere gemeenten en ontwerpers zien dat klimaatadaptatie en leefkwaliteit elkaar kunnen versterken.” 

Dit artikel verschijnt ook in de aankomende editie van Straatbeeld, die half maart uitkomt en in het teken staat van water, groen en klimaat.