City Deal Tijdloze Grachten voor een duurzaam behoud van grachten, bruggen en kades

Tekst: Laura Vliek 

De historische grachten, bruggen en kades in Nederlandse steden kenden vroeger verschillende functies: van verdedigingslinie of logistieke route tot het afvoeren van overtollig water. Tegenwoordig zijn ze nog steeds belangrijk bij het tegengaan van wateroverlast en hebben ze vooral een cultuurhistorische functie. Ze dragen bij aan een positieve beleving van de openbare ruimte. Door toenemend gebruik en ouderdom staan de grachten echter onder druk en is grootschalig onderhoud nodig. 

In de City Deal Tijdloze Grachten streven de zeventien deelnemende partijen naar een duurzame aanpak voor het behoud van deze iconische waterinfrastructuur. De betrokken steden - waaronder Leiden, Den Bosch en Utrecht - willen niet alleen renovaties uitvoeren, maar hierbij ook de synergie zoeken met stedelijke uitdagingen zoals vergroening, energietransitie en waterbeheer. Het doel is om met innovatieve oplossingen en integrale samenwerking de leefbaarheid en het erfgoed veilig te stellen voor toekomstige generaties.  

Toenemende druk op kades, bruggen en grachten  

De overbelasting van deze civiele constructies wordt veroorzaakt door zwaarder verkeer, zoals vrachtwagens en andere voertuigen. Die was nog niet voorzien toen de infrastructuur werd gebouwd. Hierdoor neemt de druk op kades, bruggen en grachten toe, waardoor verval sneller optreedt. Naast regulier onderhoud bij huidig gebruik, speelt ook de aanpassing op klimaatverandering een belangrijke rol, omdat stijgende zeespiegels en hevigere regenval nieuwe uitdagingen met zich meebrengen voor waterbeheer en de stabiliteit van deze historische constructies.   

De City Deal richt zich op een brede samenwerking tussen overheden, kennisinstellingen en private partners om slimme oplossingen te ontwikkelen die rekening houden met zowel het behoud van cultureel erfgoed als de behoefte aan modernisering. Daarbij ligt de nadruk op het gebruik van duurzame materialen, innovatieve technologieën en een lange termijnvisie die zowel de esthetiek als de functionaliteit van de grachtenstelsels in stand houdt. 

Veiligheid en duurzaamheid waarborgen 

De betrokken steden hebben elk hun eigen specifieke uitdagingen, maar de gemeenschappelijke factor is de urgentie om zowel veiligheid als duurzaamheid te waarborgen. Gemeenten zoals ook Delft, Den Haag en Dordrecht en  zijn nauw betrokken bij de uitvoering van dit plan, waarbij er aandacht is voor de balans tussen behoud en vernieuwing. Deze steden vormen een blauwdruk voor andere gemeenten in Nederland die met vergelijkbare problemen te maken hebben. 

Daarnaast biedt de City Deal een platform voor kennisuitwisseling en het delen van best practices, zodat steden gezamenlijk kunnen optrekken in de aanpak van deze complexe opgave. Als koploper wil de City Deal dit ook borgen en ontsluiten voor andere gemeenten die hier in de toekomst mogelijk mee te maken krijgen 

Annemarij Kooistra was afgelopen jaar de kwartiermaker om deze City Deal tot stand te brengen. In de afgelopen jaren heeft ze veel nieuwe ontwikkelen in gang gezet en geïmplementeerd in het Amsterdamse programma voor de bruggen en kademuren. “Wat mij persoonlijk drijft is om deze kennis breder te ontsluiten. En te toetsen of deze in andere gemeenten ook werkbaar zijn.” Ze vervolgt: “Met de ervaringen die ook andere steden hebben opgedaan, kunnen we wellicht tot een nieuwe landelijke aanpak komen, om met elkaar de grote renovatieopgave en stedelijke transities waar de steden in Nederland voor staan aan te gaan pakken.” 

De huidige partners zijn: Utrecht, Amsterdam, Den Haag, Leiden, Den Bosch, Dordrecht, Delft, AMS Institute, Platform BiKa, CROW, TKI Bouw en Techniek, Saxion Hogeschool, DHM, Ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK), Ministerie van Infrastructuur & Waterstaat en Rijkswaterstaat (I&W en RWS), Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (OCW en RCE), Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO). Ook is er een klankbordgroep van gemeenten die niet actief deelnemen, maar wel reflecteren op ontwikkelingen en wie de toekomstige gebruikers zullen zijn.